شفقنا زندگی- بر اساس آمارها ۱۲ درصد سرپرست خانوارها زنان هستند و بیش از نیمی از این جمعیت هم فاقد شغل هستند که آسیب‌های اجتماعی زیادی را متوجه آنها کرده است. به گفته طیبه سیاوشی نایب رییس فراکسیون پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی، متأسفانه اجرای قوانین مربوط به حوزه زنان بسیار کند است و این مباحث را جدی نمی‌گیرند. متأسفانه این مسائل در سراسر کشور در حالت بحرانی وجود دارد و همه ما انفرادی عمل می‌کنیم؛ شواهد نشان می دهد  یک نظام مدیریتی یکپارچه و واحد متولی این امر وجود ندارد.

متن گفت و گوی شفقنا یا طیبه سیاوشی را می خوانید:

در کشور ما خصوصا در سال‌های اخیر تعداد زنانی که در فقر زندگی می‌کنند، بیشتر شده است. چه عواملی باعث شده است که تعداد زنان فقیر نسبت به مردان افزایش یابد؟

چتر حمایتی دولت بر سر زنان بی سرپرست و بد سرپرست بسیار ضعیف است 

سیاوشی: درباره زنان سرپرست خانوار هم مسائل اقتصادی وجود دارد و هم بحث حقوق زنان که اگر قوانین به نفع زنان اصلاح شود، شرایط پایدارتری را در حوزه خانواده خواهیم دید. در حال حاضر یکی از عوامل تهدید در جامعه ما، در عرصه آسیب‌های اجتماعی، وجود زنان سرپرست خانواری است که طبق آمار با خانواده‌هایشان بیش از ۵ میلیون از جمعیت کشور را در بر می‌گیرند. این آمار برای جامعه‌ای که بر بحث خانواده تأکید دارد، آمار بسیار تکان دهنده‌ای است؛ چون این زنان یا به صورت مجردی زندگی می‌کنند، یا سرپرست فرزندان خود هستند و یا بدسرپرست می‌باشند بنابراین بسیاری از آنان توانمندی و مهارت لازم را برای بهبود شرایط اقتصادی خود و خانواده ندارند. مسأله این است که چتر حمایتی دولت بر سر این زنان بسیار ضعیف است.

در حال حاضر ۲۲ دستگاه در حوزه آسیب‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند و تشکل‌های مردم نهاد متعددی هم در حوزه توانمندسازی این زنان و فعالیت‌های حمایتی به نفع آنان تلاش می‌کنند و به نوعی امنیت اقتصادی و عاطفی و روحیشان را تأمین می‌کنند. مشکل این است که موازی کاری در این حوزه به مسأله‌ای با این اهمیت صدمه زده است. ما در فراکسیون پیشگیری از جرایم و آسیب‌های اجتماعی دستگاه‌های متولی و بودجه‌ای که به آنها داده می‌شود را احصا کردیم و تلاش می‌کنیم که تعداد این دستگاه‌های متولی کاهش یابد. در حال حاضر، همه دو دستگاه حمایتی و توانمندسازی یعنی کمیته امداد و بهزیستی را می‌شناسند؛ ولی در حوزه آسیب‌هایی که مربوط به زنان سرپرست خانوار می‌شود، ۲۰ دستگاه دیگر هم بودجه می‌گیرند.

در حوزه آسیب‌هایی که مربوط به زنان سرپرست خانوار می‌شود، ۲۰ دستگاه بودجه می‌گیرند 

ما باید دنبال برخورد نظارتی باشیم و ببینیم این دستگاه‌ها چه کار می‌کنند و چه مسأله‌ای را در این حوزه حل می‌کنند. به هر حال مسائل این خانم‌ها علاوه بر دولت به کمک تشکل‌های مردمی بسیار نیازمند هستند و سازمان بهزیستی هم بر این امر تأکید دارند. در عرصه فرهنگ، این خانواده‌ها بسیار نیازمند هستند و مؤسسات غیر دولتی در این زمینه کار می‌کنند: به فرزندانشان کمک‌های فرهنگی و آموزشی می‌دهند، به خانوداه‌هایشان کمک می‌کنند، در حیطه حمایت‌های اجتماعی و مباحث اقتصادی که اولویت دارد، مهارت آموزش می‌دهند. در بودجه امسال از سوی خانم‌ها بحث نظارت بر چگونگی هزینه کردن بودجه در حوزه مهارت آموزی مطرح شد؛ چون معاونت امور زنان و دستگاه‌های دیگر بر این زمینه تأکید دارند. خوشبختانه در کمیسیون تلفیق بودجه، ما چهار خانم، موفق شدیم بیمه این زنان را که بسیار به آن نیاز داشتند را در بودجه سال ۹۷ بگنجانیم و ۲۳۰ میلیارد تومان برای بیمه این زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی در نظر گرفته شد. ما امیدواریم که منبع پایداری وجود داشته باشد که این زنان بتوانند از این بیمه در سنوات آینده نیز بهره‌مند شوند.

در صحبت‌هایتان اشاره به ضعف دولت در این زمینه داشتید. ضعف دولت برای عدم  حمایت از زنان، به ویژه زنان سرپرست خانوار بیشتر در چه بعدی است؟

در ایران، بازار اقتصاد و اشتغال اوضاع خوبی ندارد 

سیاوشی: بنده نمی‌خواهم بگویم در این زمینه حمایتی نیست؛ بلکه مدیریت لازم برای این عرصه وجود ندارد. این عرصه‌ایست که در دنیا تجربه شده است و ما می‌توانیم از الگوهای موفقی استفاده کنیم که در جوامع بین المللی وجود دارد.

انتقاد دیگر مردم به دستمزد ناچیز کارهای خانگیست که زنان سرپرست خانوار انجام می‏دهند، دستمزد آنها بسیار اندک است و سهم برابری نسبت به کار مردان در بیرون از خانه وجود ندارد. دولت باید در زمینه این نابرابری چه اقداماتی را انجام دهد، مجلس تا به امروز چه اقداماتی را انجام داده است؟

سیاوشی: بحث تساوی دستمزد زن و مرد در همه جای دنیا حتی کشورهای پیشرفته مطرح است و برای آن مبارزه می‏کنند. علاوه بر این مورد، در ایران، بازار اقتصاد و اشتغال اوضاع خوبی ندارد و این مزید بر علت شده است بنابراین خانم‌ها ناچارند به حداقل حقوق اکتفا کنند. اگر در کنار این حداقل حقوق، مسائل حمایتی برای این خانم‌ها در نظر گرفته شود، تا حدودی می‌تواند به آنها کمک کند. مسئله مهم این است که عده زیادی از این زنان، توانمندی لازم را ندارند و نیازمندند که آنها را توانمند سازند و در این دستگاه‌های موازی و فرآیندهای اداری نیفتند؛ چون از عهده آن برنمی‌آیند. به همین دلیل متوسل به مؤسسات خیریه و تشکل‌های مردم نهاد می‌شوند.

در خصوص فعالیت‌های زنان سرپرست خانوار چه طرح‌های حمایتی توسط مجلس شکل گرفته است؟

اجرای قوانین مربوط به زنان بسیار کند انجام می‌شود

سیاوشی: به دلیل حضور چهار خانم در برنامه ششم توسعه، این موضوع با جدیت پیگیری شد. بر اساس برنامه ششم توسعه، ما توانستیم بودجه را در حوزه بیمه زنان سرپرست خانوار به نتیجه برسانیم. در واقع مباحثی که در برنامه ششم توسعه آمده، با حمایت دولت و مجلس بوده است. اینها چیزهایی هستند که در قانون وجود دارد؛ ولی اعمال شدن آنها در حوزه سیاست گذاری و اجرا، بحث دیگری است.

پس به نظر شما بودجه سال ۹۷ در جهت حمایت بیشتر از حقوق و بیمه زنان است؟ 

سیاوشی: بله. بودجه ۲۳۰ میلیارد تومانی به تأیید شورای نگهبان هم رسیده است.

بحث بعدی که اشاره کردید در مورد اجرای این قوانین بود. چرا در اجرا به ویژه بخش‏هایی که مربوط به زنان است، کُند عمل می‌شود و مقاومت‌هایی به وجود می آید؟ 

 در کشور ما متأسفانه علی رغم تأکید زیادی که بر قداست خانواده می‌شود حق و حقوق زیادی به مردان داده شده است 

سیاوشی: متأسفانه اجرای این قوانین بسیار کند است و این مباحث را جدی نمی‌گیرند. متأسفانه این مسائل در سراسر کشور در حالت بحرانی وجود دارد و همه ما انفرادی عمل می‌کنیم. در واقع دلیل این کندی این است که یک نظام مدیریتی یکپارچه و واحد متولی این امر نیست. در قانون بودجه نیم درصد از اعتبارات استانی به ادارات کل زنان و خانواده هر استان پرداخت می‌شود که با این نیم درصد که مبلغش در هر استانی متفاوت است، می‌توانند در جهت توانمندسازی زنان باشد. در واقع ما یک درصد پیشنهاد داده بودیم؛ ولی یک درصد رد شد و پیشنهاد نیم درصدی ما رأی آورد. من فکر می‌کنم این می‌تواند نظام مدیریتی را یکپارچه کند به طوری که این خانم‌ها بتوانند از این امتیاز استفاده کنند.

جامعه شناسان معتقدند در دهه گذشته تعداد زنان فقیر بیشتر شده است، آماری در این زمینه وجود دارد؟

سباوشی: آمار دستگاه‌های مختلف، متفاوت است، مثلاً سازمان بهزیستی یک آمار می‌دهد و کمیته امداد آماری دیگر. من آمار واحدی ندارم. فقط در مورد زنان سرپرست خانوار آخرین آمار این است که با خانواده‌هایشان پنج میلیون نفر هستند.

*چه معضلات اجتماعی این افراد را تهدید می‌کند؟

اشتباه است که مرد را محور یک خانواده قرار دادند 

 مسائل قانونی ما نتوانسته است تعادل را بین زن و مرد ایجاد کند

 زنان ما سهم کمتری از بازار اشتغال دارند

سیاوشی: این زنان در درجه اول نیازمند مسائل قانونی هستند. در کشور ما متأسفانه علی رغم تأکید زیادی که بر قداست خانواده می‌شود حق و حقوق زیادی به مردان داده شده است. چون این تعادل در حوزه قوانین حفظ نشده است، خانم‌ها با وجود صبوری و نجابت که زنان ایرانی دارند نمی‌توانند سختی‌ها را تحمل کنند و زندگی را خاتمه می‌دهند. من سابقه کار با این تشکل‌ها را دارم، خانمی در یکی از این مؤسسات کار می‌کرد که همسرش معتاد به شیشه بود. این تشکل‌ها پول زیادی ندارند؛ بنابراین حقوق حداقلی برای کمک به او داده می‌شد که با این حقوق هم از آسیب‌های همسر در امان بماند و هم درآمدی داشته باشد. از او پرسیدیم که یارانه شما را چه کسی دریافت می‌کند، گفت همسرم آن را می‌گیرد و برای مواد هزینه می‌کند. ببینید این اشتباه است که مرد را محور یک خانواده قرار دادند و بر این اساس پول یارانه را به او می‌دهند.

در همه جای دنیا به ویژه کشورهایی که چتر حمایتی قوی دارند، این پول به حساب مادر ریخته می‌شود و مادر از این پول منتفع می‏شود. اصل دادن یارانه که اشتباهی بزرگ است؛ اما حالا که به یک خانواده بی‌بضاعت داده می‌شود، باید مادر آن را دریافت کند تا خرج فرزندانش کند.  به هر حال مادران ایرانی که در دام مشکلات این چنینی هستند نسبت به پدران خیلی کمترند. در همه جای دنیا به مادر یارانه آموزشی می‌دهند که بتواند برای هزینه‌های تحصیل فرزندانش و استفاده از امکانات آموزشی بهره ببرد. این یک مورد خیلی ابتدایی است. مسائل و مشکلات خیلی بیش از این است. به هر حال مسائل قانونی ما نتوانسته است این تعادل را بین زن و مرد ایجاد کند و زنان کمتر می‌توانند دوام بیاورند.

مثلا به من گفتند مهریه مانع شده است که آقایی از کشور خارج شود. گفتم شما بیست مورد که جزء شرایط ضمن عقد هست و خانم می‌تواند امضا کند را در مقابل آن یک مسئله مهریه بنویسید. چه تعادلی برقرار می‌شود! بیست حق را از مرد بگیرد و یک حق را به او بدهید. ما عرف، پایداری، تداوم و قداست خانواده را در نظرم می‌گیریم. بر این اساس ما معتقدیم که قوانین باید از آن عرصه‌ای که صرفاً حق و حقوق را به مرد می‌دهد، کاهش پیدا کند و این قوانین بتواند به نفع هر دو طرف باشد. در این صورت یک خانواده سالم خواهیم داشت که می‌تواند یک جامعه سالم را تشکیل دهد. نه اینکه ما شاهد باشیم بیش از پنج میلیون انسان به این صورت با مشکلات دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر این، اعتیاد یک امر خانمان برانداز است. در گذشته اینکه فردی معتاد شود و از محیط خانواده به عرصه کارتن خوابی برسد روال طولانی تری داشته و شاید ده سال طول می‌کشیده است. در زمان کنونی مشکلات و مسائل اقتصادی به حدی رسیده است که این روند به چند ماه کاهش یافته است؛ یعنی به دلیل فقر است که نمی‌توانند این افراد را تحمل کنند یا از آنها حمایت کنند و به ناچار این افراد از خانواده خارج می‌شوند یا به زور آنها را خارج می‏کنند. ما این مسأله را در جامعه بین زن و مرد مشاهده می‌کنیم. به نظر بنده بحث زنانه شدن فقر و مانند این، هم به دلیل قانون است و هم مسائل اقتصادی. به هر حال زنان وقتی دسترسی کمتری به بازار اشتغال دارند، فقیرتر می‌شوند. این زنانه شدن فقر تعجب ندارد. تاکنون ۱۶ درصد زنان توانستند وارد بازار اشتغال شوند که در مقایسه با ۱۲ سال پیش نیم درصد کاهش یافته است. ما تلاش می‌کنیم که به طور خوشبینانه طی ۱۰ یا۱۵ سال آینده بتوانیم، دسترسی زنان را به ۳۰ درصد برسانیم. با توجه به تأکید بر محوریت مردان در خانواده و نان‌آور بودنشان و اعتقاد به اینکه باید دسترسی بیشتری به بازار اشتغال داشته باشند، زنان ما سهم کمتری از بازار اشتغال دارند.

آنجایی هم که سهم می‌برند، ناچار می‌شوند با دست مزدهای کم به کارهای بسیار سخت تری تن دهند. به هر حال مسائل و جوانب اینها به خوبی دیده نشده است. مواردی به ما رجوع و درخواست کردند که این حداقل حقوق را به رسمیت بشناسید که بتوانیم در این کارگاه‌ها به ۱۰ یا ۱۵ زن کار دهیم؛ چون ظاهراً با تعداد ۱۰ نفر در کارگاه، کارفرما باید آنها را تحت پوشش بیمه قرار دهد. به همین دلیل خیلی از افراد درخواست می‌کنند که این حداقل حقوق، مثلاً ۵۰۰ هزار تومان را به رسمیت بشناسند که ما این زنان را به کار بگیریم؛ چون این زنان طالبند و الان با مبالغ کمتر هم برای ما کار می‌کنند. ولی ما به دلیل صدمه بسیار زیادی که به حقوق کار و این خانم‌ها می‌خورد، نمی‌توانیم به این قضیه رسمیت دهیم. مسلماً این زنان نمی‌توانند با این حداقل حقوق و بدون بیمه کار کنند. در هر حال مسائل و مشکلات با این بحران‌ها نشان می‌دهد که نیاز به قانون‌گذاری و نظارت بیشتری هست و امیدواریم ما بتوانیم کاری انجام دهیم.

در حال حاضر جدای از این کار کردن با حداقل دستمزد، بحث دیگری مطرح است. مسائل و مشکلات فروش نوزاد، توزیع مواد مخدر و دست فروشی بسیار باب شده است. آیا آمار دقیقی از این مسائل وجود دارد؟

۴۰۰۰نفر دست فروش در مترو داریم که تعداد زیادی از آنها خانم‌ها هستند

سیاوشی: در مورد دست فروشی اخیراً رقمی را اعلام کردند. در تهران حدوداً ۴۰۰۰ نفر دست فروش در مترو داریم که تعداد زیادی از آنها خانم‌ها هستند.؛ ولی رقم دقیق را نمی‌دانم. اکثر دست‏فروش‏های مترو خانم هستند که به حداقل درآمد اکتفا می‌کنند تا بتوانند خانواده  خود را سیر کنند. لکن بحث این است که دست فروشی علامت یک اقتصاد مریض است و متأسفانه مسائل و مشکلات ما از مهاجرت  به شهر به دلیل بحران کم آبی و مشکلات دیگر در روستا شروع می‌شود. این مهاجرت و بحران کم آبی بیشترین صدمه و خسارت را به حوزه زنان زده است. فارغ از اینکه مردها روستا را رها کردند، به شهر آمدند و زنان تنها ماندند مشکلات دیگری هم وجود دارد: مثل تجرد، بحث بیکاری این زنان و اینکه تعدادی از آنها ناچارند اقتصاد خانواده را به شکلی اداره کنند. زنان روستایی مسأله مهمی هستند که فکر می‌کنم وزارت کشاورزی در این حوزه کارهایی انجام داده است؛ ولی ما هنوز از بعد نظارتی وارد نشده‌ایم که بدانیم دقیقاً چه کارهایی کردند. البته وزارتخانه‌های دیگر را یکی یکی پیش می‌بریم ولی هنوز به وزارت جهاد کشاورزی نرسیدیم و امیدواریم این امر در اولویت سال آینده قرار بگیرد.

دست فروشی علامت یک اقتصاد مریض است

مجلس برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان که منشآء بسیای از مشکلات جامعه است چه برنامه‌هایی دارد؟

چهل سال است که بحث مهاجرت معکوس را شعار می‏دهیم؛‏ ولی متأسفانه تعداد حاشیه‌نشین های ما بیشتر شده است

سیاوشی: برای جلوگیری از مهاجرت باید اقتصاد روستایی را سر و سامان داد. یکی از مهم‌ترین مواردی که در سال گذشته به تصویب رسید و بنده امیدوارم با نظارت درست و دور از فساد اداری بتواند راه‌گشا باشد، وام روستایی است که چند ماه پیش تصویب شد و اجازه داده شد مبلغی از صندوق توسعه ملی برای وام روستایی برداشت شود. در واقع هرکس طرح‌هایی را تعریف کند و کارش مورد پذیرش بانک‌های طرف این طرح  قرار بگیرد، می‌تواند از وام روستایی برخوردار شود و در روستا کسب و کاری به راه بیندازد. این مسئله می‌تواند راه گشا باشد؛ ولی راه حل اصلی نیست. مسلماً بحث مهاجرت به خیلی از موارد دیگر پیوند خورده است که امیدوارم بشود راه حل دیگری برای آن پیدا کرد. البته ما چهل سال است که بحث مهاجرت معکوس را شعار می‏دهیم؛‏ ولی متأسفانه تعداد حاشیه‌نشین های ما بیشتر شده است و این معضل خیلی بزرگی برای شهرها به ویژه کلان‏شهر تهران است.

انتهای پیام