شفقنا زندگی- دروغ و دروغ گویی پدیده ای است که با ایجاد بی اعتمادی در جامعه، بنیانهای اخلاقی را نیز نشانه رفته و پایه و شروع بسیاری از گناهان و هنجارشکنیها میشود. دلایل شیوع دروغ در جامعه شاید نشات گرفته از تزلزل در برخی پایههای اعتقادی مردم یا عدم شجاعت در ابراز صادقانه حرفها و تمایلات افراد جامعه باشد اما به هر عنوان این پدیده نامتعارف و ناپسند به ویژه در تعاملات اجتماعی روز به روز در حال همه گیر شدن است.
حجت الاسلام صادق بیضایی در گفت و گو با شفقنا زندگی، دروغ را از مصداق های مهم گناهان کبیره دانست و اظهار کرد: در روایات اسلامی دروغ به عنوان ” کلید گناهان” به شمار می رود. حضرت على (ع) در این زمینه مىفرماید: « الصدق یهدى الى البر، و البر یهدى الى الجنه» یعنی راستگویى دعوت به نیکوکارى مىکند و نیکوکارى دعوت به بهشت. پیامبر(ص) نیز در این زمینه می فرماید: ” لَا تَنْظُرُوا إِلَى کَثْرَهِ صَلَاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ کَثْرَهِ الْحَجِّ وَ الْمَعْرُوفِ وَ طَنْطَنَتِهِمْ بِاللَّیْلِ وَ لَکِنِ انْظُرُوا إِلَى صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَهِ“. به زیادى نماز، روزه، حج، نیکى و ذکر شبانه مردم نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتدارى آنان توجه داشته باشید.
دروغ ریشه تمامی گناهان
وی در ادامه با تاکید بر اینکه ریشه تمامی گناهان دروغ است، خاطر نشان کرد: در روایات آمده است اگر تمام شرها(گناهان) را در یک جا جمع کنند کلید آن شرها دروغ است. بنابراین دروغ به عنوان یکی از مصداق های مهم گناهان کبیره مختص جامعه و دروه زمانی مشخص نیست وگفتن آن در هیچ عصر و زمانی استثنا نشده است و در همه دوره ها از گناهان کبیره به شمار می رود.
رابطه مستقیم دروغ و سایر گناهان
حجت الاسلام بیضایی با اشاره به رابطه مستقیم دروغ و سایر گناهان دیگر، تصریح کرد: رابطه دروغ و گناهان دیگر از این نظر است که انسان گناهکار هرگز نمىتواند، راستگو باشد، چرا که راستگویى موجب رسوایى او می شود و براى پوشاندن آثار گناه معمولا باید متوسل به دروغ شود. بنابراین بدون شک دروغ انسان را در مقابل گناه آزاد و راه راستگویى وصداقت را برای او محدود خواهد کرد.
ترس و سستی ایمان ریشه های اصلی دروغ
این مدرس دانشگاه، ترس و سستی ایمان را ریشه های اصلی دروغگویی در افراد دانست و گفت: ترس از فقر، ترس از تنها ماندن ، ترس از دست دادن موقعیت و مقام، جاه طلبی، سستی اخلاقیات، مشکلات اقتصادی و برخی عوامل اخلاقی و اجتماعی دیگر دلایل اصلی دروغگویی بین افراد است.
معیارهای اصلی دین در جامعه مراعات نمی شود
وی با تاکید بر اینکه معیارهای اصلی دین در جامعه ما کمتر مراعات می شود،گفت: دروغ امر فردی نیست دلایل و عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره افراد را وادار به دروغگویی و در نتیجه عادی شدن این امر در جامعه می کند منظور ما از عادی شدن این است که متاسفانه وضعیت جامعه ما به گونه ای است که دیگر کسی از دروغ گفتن و گناه کردن در جامعه نمی ترسد و پرهیز نمی کند. این در حالی است که در روایات داریم که مومن از گناه کردن ناراحت می شود.
پیامدهای دروغ
وقتی در جامعه باطل جای حق را می گیرد
حجت الاسلام بیضایی در خصوص پیامدها و عوارض دروغگویی نیز افزود: اغلب افراد تصور میکنند که با دروغ گفتن هیچ اتفاقی نمیافتد، در حالی که چنین تفکری از اساس غلط است. دروغ ناهنجاریها را گسترش میدهد و همان طور که مسئولان اعلام کردهاند، بیشترین درصد پروندههای جرم و جنایت به علت همین مسئله دروغگویی تشکیل شده است. در واقع امروز مهمترین مشکل جامعه ما این است که در بسیاری مواقع حق در لباس باطل و باطل در لباس حق نمایش داده میشود
این پژوهشگر دین به خصوصیات فردی افراد دروغگو اشاره کرد و گفت: معمولا افراد دروغگو بدبینی و سوء ظن خاصی نسبت به همه کس و همه چیز دارند و با دروغ خود را بزرگ جلوه می دهند، تملق می گویند و اغلب بی اعتماد هستند.
فرهنگ سازی راه مبارزه با دروغگویی
وی همچنین فرهنگ سازی را بهترین راهکار مبارزه با دروغ و دروغگویی در جامعه عنوان کرد و افزود: یکی از راههای مبارزه با دروغگویی در جامعه این است که خود فرد عامل به احکام باشد و تصمیم بگیرد تا دروغ نگوید. در مرحله بعد باید هر یک از افراد جامعه به این نتیجه برسند که خودشان را به گونهای که هستند نشان داده و در معرفی شخصیتشان اغراق نکنند. هر چند که برای کاهش دروغ در جامعه، بهترین و مهمترین کار فرهنگسازی است، لازم است برای مقابله با هر پدیده زشتی باید فرهنگسازی لازم و صحیح صورت بگیرد و نسبت به تبعات خطرناک آن آگاهسازی انجام شود.
به گفته حجت الاسلام بیضایی، یکی دیگر از موثرترین راه های درمان دروغ، پرورش شخصیت در افراد و کوشش برای تقویت پایه های ایمان در دل آنان است و باید محیط های تربیتی و معاشرتی مبتلایان را از وجود افراد دروغگو پاک کرد تا تدریجا طبق احکام و تاثیرپذیری محیط وجود آنها از این رذیله پاک شود.
این استاد دانشگاه، نباید دروغگویی در جامعه به ارزش تبدیل شود گفت: یکی از نمادها و شعارهای اصلی در زیست مسلمانی پرهیز از دروغ گفتن است. در واقع مشخصه اصلی جامعه اسلامی این است که در آن جامعه دروغ نباشد و البته نباید در جامعه کاری کرد که راه دروغ گفتن برای افراد باز شود و دروغ برای رسیدن به اهداف آنها یک کار ارزشی به شمار رود.