شفقنا زندگی-طاهره مرادی: معلم می سوزد ولی نمی سوزاند، هدایت می کند و گمراه نمی سازد، معلم چراغ هدایت و کشتی نجات است. راهنمای خوبی ها، نیکی ها، هدایتگر و بیدار کننده است. در جایگاه و قداست معلمی همین کافی است که می گوییم معلمی شغل انبیا است و سرنوشت جوامع بشری تنها در دستان آنها مشخص خواهد شد.
به مناسبت روز معلم خبرنگار شفقنا زندگی گفت و گویی با چند تن از معلمان داشته تا نقطه نظرات آنها را در خصوص خواسته ها و دغدغه های خود، همچنین وضعیت سیستم آموزشی کشور از نزدیک جویا شود.
طاهره محمدی معلم رسمی آموزش پرورش در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی؛ وضعیت و معیشت معلمان را بسیار نامناسب توصیف می کند و می گوید: متاسفانه معلمان در جامعه ایران از معیشت مناسب و شایسته ای بهره مند نیستند بسیاری از آنها به دلیل حقوق پایین برای تامین زندگی خود به شغل های دوم یعنی بنگاه داری، دست فروشی، مسافرکشی و برخی مشاغل کاذب دیگر روی می آورند. این در حالی است که معلمان باید زمان آزاد خود را برای مطالعه، ارتقای دانش و مهارت های تدریس خود صرف کنند.
معیشت نامناست قداست شغل معلمی را هدف قرار داده است
وی در ادامه با بیان اینکه معیشت نامناسب معلمان نشان از تزلزل جایگاه و قداست این شغل در جامعه دارد اظهار کرد: در واقع میزان حقوق و دستمزد فرد در هر سمت، تا حدودی بیانگر ارزش و جایگاهی است که جامعه برای آن شغل قایل است. با نگاهی گذارا به درآمد معلمان، متوجه می شویم که منزلت اجتماعی آنها به شدت از وضعیت معیشتی، به ویژه حقوق و دستمزد متأثر می شود. واقعیت این است که معلمان در جامعه ما به ویژه کسانی که سرپرست خانوار هستند به فقر و محرومیت دچار شده اند و درآمد آنان برای تأمین هزینه های زندگی کافی نیست و این مسئله امنیت و آرامش روحی معلمان را تحت تاثیر قرار داده است.
عدم سیستم ارزش گذاری برای معلمان در مدارس
محمدی با تاکید بر اینکه سیستم ارزش گذاری در مدارس برای معلمان وجود ندارد تصریح کرد: متاسفانه رفتار آموزش پرورش با معلمان همواره رفتاری تنبیهی است و سیاست های تشویقی برای دبیرانی که تمام دغدغه خود را صرف آموزش و تربیت دانش آموزان قرار می دهند وجود ندارد. بطوریکه مسوولان در بازدیدهایی که از مدارس می کنند تنها دنبال ایراد و انتقاد از معلمان هستند.
معلمان سرخورده
وی با بیان اینکه بسیاری از معلمان در جامعه ما سرخورده و افسرده شده اند افزود: مطمنا هر فردی اگر احساس کند مورد بی توجهی و بی مهری قرار می گیرد و در جایگاهی که باید باشد نیست دچار سرخوردگی و انواع مشکلات روحی خواهد شد. باید این مسئله را درک کنیم که معلمان همانند سایر مشاغل در ادارات و سازمان ها به تشویق و توجه هم نیاز دارند.
نقش کلیدی معلمان در توسعه یک جامعه
این دبیر روانشناسی تاکید کرد: اگر قرار است جامعه در حال گذار ایران؛ به سلامت از گردنههای صعبالعبور تغییرات اجتماعی گذر کند، لازم است که نظام آموزش و پرورش آن جامعه قوی تر و با صلابت تر به ایفای نقش برای مهندسی اجتماعی ایفا کند. و نظام آموزشی صرفنظر از تأخیرهایی که تاکنون در ورود به عرصه مهندسی اجتماعی داشته است، مسئولیت و سهم بیشتری در قبال جامعه بر عهده گیرد و این وظیفه نیز تنها با اهمیت و بها دادن به معلمان امکان پذیر خواهد بود چرا که آنها ستون اصلی تغییر و تحولات فکری و توسعه ای جامعه به شمار می روند.
نیازمند یک روال منظم در سیستم آموزشی کشور هستیم
در ادامه دکتر علامرضا فدایی استاد دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی، از تغییر و تحولات مداوم در سیستم آموزشی کشور انتقاد کرد و افزود: متاسفانه در بسیاری از مواقع اعمال تغییرات مداوم در سیستم آموزشی بخصوص آموزش پرورش ایران به بهانه ایجاد خلاقیت صورت می گیرد در صورتی که تغییر برای ایجاد خلاقیت در آموزش، نیازمند یک روال منظم تعلیم و تربیت در کشور است این در حالی است ما در آموزش کشور در دو سطوح آموزش پرورش و دانشگاهی این نظم را مشاهده نمی کنیم.
تربیت باید مقدم بر تعلیم باشد
وی در ادامه تربیت انسان را یکی از مهم ترین رسالت آموزش در کشور دانست و تصریح کرد: یکی از مهم ترین اهداف آموزش در کشور این است که بتواند انسانی تربیت کند که به ویژگی های انسانی خود واقف و در عین حال عالم، باسواد و به مسائل روز آگاه باشد، این مسئله می طلبد سیاست های آموزشی در کشور بر اساس سیاست های منظم و دراز مدتی تدوین شده باشد.
سیستم آموزشی کشور دچار رفتارهای سلیقه ای شده است
فدایی ضعف مدیریتی و اعمال رفتارهای سلیقه ای را اصلی ترین عامل چالش سیستم آموزش کشورعنوان کرد و گفت: متاسفانه در شرایط فعلی وضعیت آموزش و پژوهش کشور ما وضعیت مطلوبی نیست و بخش عمده این مشکلات به مسئله مدیریت و عدم ثبات مدیریت در کشور بر می گردد، در واقع سیاست گذاری های آموزشی در کشور ما بصورت سلیقه ای صورت می گیرد این در حالی است که ما باید یک الگوی مشخص در بحث آموزش کشور داشته باشیم که بر اساس آن دست به تغییر و تحولات در این سیستم بزنیم یعنی اینکه اگر الگوهای آموزشی در جامعه ما اسلامی است باید اسلام به معنای واقعی را بشناسیم و اگر غربی است باید با الگوی آنها را آشنا شویم نمی شود سبک سیاست گذاری مدیران در بحث آموزش سلیقه ای اسلامی یا غربی باشد.
برنامه های آموزشی باید ثبات داشته باشد
این استاد دانشگاه تهران، با تاکید بر اینکه کشور ما در بحث آموزشی خود نیازمند ثبات و آرامش فکری است اظهار کرد: در صورتی که برنامه آموزشی در کشور ثبات نداشته باشد آموزش گیرنده و تعلیم دهنده اینکه باید از چه الگویی تبعیت کند همواره دچار یک نوع سردرگمی خواهد شد اینکه افراد نمی داند که سیاست تربیتی در بحث آموزش جامعه چیست و اگر ثبات و آرامش فکری در آموزش کشور حاکم نباشد دانش آموزان و دانشجویان از مسائل آموزشی یعنی تعلیم و تربیت دور و به جای اینکه دنبال علم واقعی باشند سراغ شبه علم یعنی مدرک گرایی می روند که البته بزرگترین آفت آموزش در کشور ما این است که افراد همواره در تمامی سطوح دنبال مدرک بوده است.
مشکلات آموزشی ایران از دوران ابتدایی آغاز می شود
دکتر فدایی با تاکید بر اینکه مشکلات نظام آموزشی در جامعه ما از همان دوران ابتدایی شروع می شود، گفت: مشکل آموزشی کشور دقیقا از دوران ابتدایی آغاز می شود و کودکان ما به جای تشویق به خلاقیت، پرسش گری و آزاد اندیشی، دچار چارچوب های تعریف شده آموزشی می شوند و قوه خلاقه در آنها نابود می شود. در حالی که آموزش ها در این دوران اهمیت اساسی دارند و باید عینی، تصویری و با امکان انتخاب و مشارکت کودکان باشند اما امروزه نگاهی به روش های آموزش ابتدایی در کشور نشان می دهد این آموزش ها تکراری، غیر جذاب و مشارکت کودکان در آموزش ها بسیار پایین است.
استعدادها و خلاقیت ها در مدارس ما شناسایی نمی شوند
بنابراظهارات وی در آموزش و پرورش مدرن شناسایی استعدادها حرف اول را می زند و از همان ابتدایی ترین مقاطع تحصیلی معلمان در پی شناسایی استعدادهای کودکان و هدایت آنها به مسیر درست برای پرورش استعدادها هستند. اما در نظام آموزشی کشور ما، معلمان هیچ مسئولیتی در شناسایی استعدادها ندارند و گویی وظیفه آنها منحصر به دوره کردن کتاب ها برای کودکان و نوجوانان است.
تزلزل در جایگاه معلم و دانش آموز در کشور
استاد دانشگاه تهران یادآور شد: در گذشته ارتباط دانش آموز و معلم بر اساس احترام متقابل تعریف می شد، بطوریکه معلمان تعلیم و پرورش در امور مختلف فردی، اجتماعی، معنوی و انسانی را از وظایف اصلی حتی مهم تر از آموزش می دانستند اما امروزه جایگاه اساتید و معلمان به دلایلی از جمله گسترش وسایل ارتباط جمعی نظیر اینترنت، ماهواره، تلویزیون و محیط زندگی کم رنگ تر از گذشته شده است و دانش آموز نیز آن نگاه احترام آمیز گذشته را نسبت به معلمان خود ندارند.
دغدغه های اصلی معلمان و اساتید امروز
دکتر فدایی در پایان به مهم ترین دغدغه های استادان و معلمان در جامعه امروز اشاره کرد و افزود: متاسفانه باید گفت امروزه استادان، معلمان و دانش آموزان در جایگاه تعریف شده خود قرار ندارند، در واقع به دلیل مشکلاتی نظیر کم رنگ شدن ارزش علم و دانش، رواج مدرک گرایی، رشد بی انگیزگی در جامعه، عدم احساس امنیت خاطر، انواع مشکلات و دغدغه های فکری دیگر نه استاد به رسالت خود عمل می کند و نه دانش آموز وظیفه آموختن خود را می پذیرد، بنابراین نوعی فرار از هدف و رسالت در بین آنها حاکم شده است و علم و دانش نیز ارزش واقعی خود را از دست داده و در درجه دوم قرار گرفته است.
روحیه مشارکت های گروهی در مدارس پایین است
در ادامه هاجر محمدنیا مدیر مدرسه یکی از مناطق تهران در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی، میزان مشارکت های گروهی در کلاس های درس مدارس را ضعیف ارزیابی کرد و گفت: یکی از مشکلات سیستم آموزشی را باید نحوه تدریس مربیان دانست. زیرا اکنون حدود ۹۰ درصد از معلمان به روش سخنرانی تدریس می کنند.
وی ادامه داد: معلم اگر بخواهد رفتار دانش آموزان را ارزیابی کند، باید از روش های نوین استفاده کند؛ روش هایی مانند کارهای گروهی و مشارکت دادن دانش آموزان. اگر دانش آموز در کلاس درس فقط گوش دهنده نباشد، مجبور به فعالیت شده و سعی می کند به صورت تجربی مفاهیم درسی را یاد بگیرد.
سیستم آموزشی کشور دانش آموزان را تنبل بار می آورند
به گفته این مدیر مدرسه، به این شکل دانش آموزان به صورت گروهی در کارگاه ها شرکت کرده و مطالعه را به شب امتحان موکول نمی کند. سیستم آموزشی به این شکل دانش آموزان را تنبل بار می آورد و آن دسته از دانش آموزان که باهوش هستند، می دانند که با گذاشتن چند ساعت وقت در شب امتحان می توانند نمره قبولی بگیرند، به همین دلیل تلاشی برای یادگیری نکرده و فقط به حفظ کردن نکته ها بسنده می کنند.
روش طراحی سوولات امتحانی دانش آموزان اشتباه است
وی همچنین نحوه طراحی سوال امتحانی را هم به ضعف های سیستم آموزشی اضافه کرد و افزود: چون سوال ها به شکلی طراحی می شوند که فقط جنبه حفظ کردنی دارند، یعنی مفهومی نیستند و دانش آموزان با حفظ کردن برخی نکات می توانند نمره قبولی بگیرند، در نتیجه اگر همین سوال ها را چند روز بعد از امتحان از آنها بپرسید متوجه خواهید شد دانش آموزان نمی توانند به پرسش هایی که قبلا پاسخ درست داده اند، جواب بدهند.
جایگاه و کرامت شغل معلمی در اسلام
در ادامه صدیقه مقدم پژوهشگر دین در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی،به جایگاه علم، عالم، تعلیم و تعلم در اسلام اشاره کرد و گفت: قلم با توجه به اهمیتی که در آموزههای توحیدی دین مبین اسلام دارد، نماد علم است که خداوند متعال به آن قسم یاد کرده و پیامبر اسلام(ص) نیز علمآموزی در بین تمام افراد جامعه را واجب دانسته است.
وی در ادامه تصریح کرد: کرامت و شرافت مقام معلم و ارزش تعلیم و تربیت در مکتب انسانساز اسلام را یگانه و بیبدیل دانست و افزود: از لحظه نزول آیات وحی که با دستور «اقرأ» و آغاز تعلیم و تعلم شروع شد، تا بیان این حدیث از حضرت محمد(ص) که «انا بعثت معلما تماماً» نشان از تکریم و بزرگداشت تعلیم و تربیت و جایگاه والای معلمی در این دین مبین است.
معلمان خودسازی معنوی را فراموش نکنند
مقدم در پایان تاکید کرد: با توجه به شغل بسیار حساس و مهم معلمان که شغلی انسان ساز است توصیه می کنم معلمان در کنار افزایش مهارت های علمی و تدریسی خود، خودسازی درونی، تهذیب و تقویت معنوی را فراموش نکنند چرا که دانش بدون ایمان جامعه را به انحطاط و نابودی می کشاند.