شفقنا زندگی- یک عضو انجمن حمایت از حقوق کودک با بیان اینکه آمار کودکان کار در ایران بر خلاف روند جهانی رو به افزایش است گفت: بسیاری از مسئولان آسیب ها و مسایل اجتماعی از جمله کار کودکان را صرفا زایده ی مسایل و مشکلات اقتصادی می دانند و تصور می کنند با بهبود صرف شاخص های کلان اقتصادی می توان این مسئله را خود به خود حل نمود تا زمانی که در سیاستها و برنامههای فقرزدایی بخشی را به کودکان اختصاص ندهیم حتی اگر شاخصهای اقتصادی جامعه هم بهبود پیدا کند این معضل حل شدنی نیست.
جاوید سبحانی در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی؛ وضعیت کار کودکان در ایران و درگیری آنها در فعالیت های اقتصادی را مسئله بسیار مهم و نگران کننده دانست و اظهار کرد: کار کودکان در جامعه بیانگر نوعی محرومیت و تداوم بین نسلی فقر در جامعه است. در واقع وقتی کودکی زودتر از سن قانونی وارد کار و فعالیت اقتصادی می شود به این معنی است که امکان تحصیل و فرایند رشد طبیعی در ابعاد مختلف جسمی، عاطفی، ذهنی و اجتماعی از آنها گرفته شده است و این مسئله تبعات و آسیب های اجتماعی زیاد ایجاد می کند.
فقر قابلیتی نتیجه کار زودهنگام کودکان
وی در ادامه اختلال در رشد طبیعی کودکان و فقر قابلیتی را مهم ترین عوارض کار زودهنگام برای کودکان دانست و تصریح کرد: هر فردی در زندگی باید یک سری مهارت ها، توانمندی و شایستگی ها را داشته باشد وقتی کودکی زودتر از سن طبیعی وارد چرخه کار و فعالیت های اقتصادی شود از رشد طبیعی که باید داشته باشد محروم می شود در نتیجه قابلیت ها، نگرش های صحیح، مهارت ها، بلوغ عاطفی و اجتماعی آنها با تاخیر بروز می کند.
کار کودکان از نظر اقتصادی توجیه پذیر نیست
جاوید همچنین خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم جبنه های اخلاقی، حقوقی، انسانی و سلامتی کار کودکان را نادیده بگیریم و این موضوع را تنها از منظر اقتصادی بررسی کنیم بکار گیری کودکان در عرصه کار به دلیل مصرف زودهنگام و خام از نیروی کار که سرمایه انسانی در هر جامعه محسوب می شوند نیز توجیه اقتصادی ندارد.
آمار کودکان خیابانی در هاله ای از ابهام
این عضوانجمن حمایت از حقوق کودکان با تاکید بر اینکه آماردقیقی از وضعیت کودکان کار در کشور وجود ندارد گفت: وزارت کار، تعاون و رفاه ا جتماعی یکی از نهادهای مسئول در ارایه آمار و برنامه ریزی برای مبارزه با کار کودکان است و در این حوزه بودجه های پژوهشی مشخصی نیز دریافت می کنند اما متاسفانه تا کنون آمار مشخص و دقیقی از سوی این وزارت خانه در زمینه کار کودکان ارایه نشده است و مشخص نیست برنامه ریزی های مسئولان برای مقابله با این موضوع بر چه اساسی صورت می گیرد.
سه و نیم میلیون کودک بازمانده از تحصیل در ایران
به گفته وی، تمامی آمارهایی که از تعداد کودکان کار خیابانی و همچین سایر آسیب های اجتماعی در کشور ارائه می شود تخمینی هستند و بر اساس مولفه هایی نظیر خارج شدن آنها از چرخه تحصیل محاسبه می شود مثلا بر اساس آماری که مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد بیش از سه و نیم کودک بازمانده از تحصیل در کشور وجود دارد اگر فرض کنیم نصف این افراد وارد بازار کار می شوند پس می توان گفت حدود یک و نیم میلیون کودک کار در جامعه وجود دارد بنابراین برآورد از میزان آسیب های اجتماعی در جامعه ما نیازمند یک سری تکنیک های خاص است.
در سیاست های فقرزدایی به کودکان توجه کنیم
جاوید سبحانی با اشاره بر اینکه عمده کودکان کار وخیابان محصول حاشیهنشینی شهرهای بزرگ هستند گفت: متأسفانه مسولان برنامه منسجمی برای تغییر در خاستگاههای اجتماعی کودکان کار ندارند همچنین فقدان تأمین اجتماعی کارآمد از دیگر مشکلات کودکان کار است و تأمین اجتماعی حداقلی که خانواده را از نیازهای اولیهاش خودکفا کند و مجبور نشود کودکانش را برای کار به خیابانها بفرستد نداریم. تا زمانی که در سیاستها و برنامههای فقرزدایی بخشی را به کودکان اختصاص ندهیم حتی اگر شاخصهای اقتصادی جامعه هم بهبود پیدا کند همچنان این معضل سر جای خود قرار خواهد داشت.
تجربه مثبت برخی کشورها در کاهش آمار کار کودکان
بنابراظهارات وی تجربه کشورهایی جنوب شرقی آسیا، جنوب آسیا و آمریکای لاتین نشان میدهد رشد و توسعه اقتصادی، کار کودکان را محدود میکند ولی از بین نمیبرد مگر اینکه دولتها برای کار کودکان برنامه مشخص داشته باشند. این در حالی است که در ایران هیچ مسئولیت پذیری از سوی نهادهای دولتی در مورد کار کودکان وجود ندارد.
سه مولفه موثر در بروز آسیب های اجتماعی
جاوید همچنین تحولات سریع اقتصادی، بحران های زیست محیطی و تحولات عرصه ارتباطات را سه مولفه مهم در بروز آسیب های اجتماعی در جامعه ایران برشمرد و افزود: در مولفه تحولات سریع اقتصادی عواملی نظیر تورم و رکود در بخش های مختلف زندگی بخصوص مسکن وتامین نیازهای اولیه شوک و تکان هایی به خانواده های که دچار فقر شهری و روستایی هستند وارد کرده است. چرا که در خانواده هایی که خاستگاه آسیب های اجتماعی هستند بیکاری تابع نابرابری های اقتصادی است کسانی که دارای سرمایه های اجتماعی و اقتصادی هستند کمتر از بیکاری و نابرابری آسیب می بینند.
به گفته وی مولفه بحران های زیست محیطی مثل کم آبی موجب آسیب دیدن کشاورزان و طبقات پایین جامعه شده است چرا که وقتی خشکسالی باشد بسیاری از افراد شغل خود را از دست می دهند و مجبور می شوند مهاجرت کنند این شرایط خانواده ها را روز به روز دچار فقر خواهد کرد. بنابراین اگر در این زمینه سیاست ها و برنامه های اتخاذ نشود با آسیب های بیشتری مواجه خواهیم شد.
کلیشه های موجود در خصوص کار کودکان
این جامعه شناس همچنین در خصوص روشهای عامیانه یا کلیشههای موجود در مورد کودکان کار خیابانی میگوید: کلیشهها دو قطبی و متناقضاند. در برخی موارد این کودکان را بهدلیل تصویرهای نادرستی که از آنها شکل گرفته نوعی تهدید برای امنیت جامعه تلقی میکنند مثل اینکه این کودکان یا مجرمند یا فراری یا در حملونقل موادمخدر استفاده میشوند و این کلیشههای نادرست مبنای برخورد قهرآمیز و طرد کننده نسبت به کودکان است در واقع نوعی نگاه مجرمانه روی آنها حاکم است و نیاز است که این نگاه اصلاح شود. نباید کودکان بهدلیل این نگاه اشتباه دوباره از جامعه طرد شوند.
ترحم و دلسوزی چرخه کودکان خیابانی را بازتولید می کند
به گفته وی نگاه دیگر ترحم و دلسوزیهایی است که میتواند چرخه کودکان خیابانی را بازتولید کند. در این نگاه کودک را به کار تشویق میکند باعث میشود که فرهنگ وابستگی و محتاج به دیگران بودن در کودکان تقویت شود. البته این بیشتر در مورد کودکانی صادق است که در خیابان کار میکنند. واکنش اصلی که میتواند به این کودکان کمک کند واکنشی مبتنی بر احترام و رعایت حقوق شهروندی آنهاست؛ شهروندی که به دلایل خاصی که در خانواده و جامعهاش وجود دارد مجبور است مسیر طبیعی کودکی خود را با کار کردن ازبین ببرد.
شهروندان باید با احترام و کرامت انسانی با این کودکان برخورد کنند
جاوید همچنین خاطر نشان کرد: حمایت و مداخله ی نادرست شهروندان از این کودکان منتهی به تداوم وابستگی آنان به دیگران می شود. در واقع حمایت شهروندان از این کودکان منتهی به تداوم وابستگی آنان به دیگران میشود به همین دلیل برای حل مسئله نهادهای مسئول باید تمامی بهانههایی که باعث میشود این کودکان رو به کار بیاورند را از بین ببرند. شهروندان نیز وقتی ببینند که یک سیستم تأمین اجتماعی قوی از خانوادههای با توان اقتصادی کم حمایت میکند نباید به کودکان کمک کنند ولی وقتی پوشش کامل تأمین اجتماعی وجود ندارد شهروندان باید با احترام و کرامت انسانی با این کودکان برخورد کنند.
کار کودکان زیر ۱۵ سال از نظر قانون ممنوع است
جاوید با بیان اینکه بر اساس قانون اساسی بکار گیری کودکان زیر ۱۵ سال به عنوان نیروی کار و وارد کردن انها در فعالیت های اقتصادی ممنوع است گفت: قانون نوعی میثاق اجتماعی برای حل بحران ها و اسیب های اجتماعی است اما انچه که باید در این راه حل اجتماعی در نظر گرفته شود ضمانت اجرایی و نظارت بر اجرای قانون است. متاسفانه با وجود اینکه کار کودکان زیر ۱۵ سال در قاونو اساسی منع شده است اما در اجرا با ضعف مواجه است.
ایران عضو کنوانسیون جهانی حقوق کودک است اما مفاد آن هنوز اجرایی نشده
به گفته وی ایران کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفته است و مستلزم تلاش برای تحقق مفاد این کنوانسیون می باشد و اگر مسولان یک برنامه زمانبدی شده و سند ملی برای حل این مشکل تدوین کنند مطمئنا می توان همانند کشورهای امریکای لاتین و جنوب شرقی اسیا امار کودکان کار را کاهش داد.
روند کودکان کار بر خلاف اکثر کشورهای دنیا در ایران رو به افزایش است
جاوید یاداور شد: متاسفانه روند کودکان کار در اکتر کشورهای دنیا بر خلاف ایران روندی رو به کاهش است و وزارت رفاه که مسول مستقیم رفع این معضل است هنوز برنامه و سیاست منسجمی در این زمینه اتخاذ نکرده است.
این عضو انجمن حمایت از کودکان در پایان خاطر نشان کرد: امیدوارم مجلس جدید در برنامه ششم توسعه؛ برنامه ای برای مقابله با اسیب های اجتماعی در نظر بگیرند چرا که ما سیاست ها، قوانین و برنامه های روشن و مدونی در حوزه آسیب های اجتماعی نداریم.