شفقنا زندگی- یک پژوهشگر دین، ایمان و اخلاص را دو مولفه اصلی خلوص نیت دانست و گفت: اخلاص به عنوان روح عمل و رفتار هر انسان به این معنی است که هر عملی که انجام می شود تنها انگیزه آن کسب رضای خدا باشد. متاسفانه مراتب خلوص نیت در جامعه ما ضعیف شده است و اغلب امور با نیت مادی و تظاهرگونه انجام می گیرد.
دکتر صدیقه مقدم در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی داشتن “خلوص نیت” را اوج بندگی و انسانیت تعریف کرد و افزود: منظور از خلوص نیت این است که انگیزه تصمیم گیری هر کس فقط خداوند باشد البته ممکن است کسانی با اهداف و انگیزه های مادی دارای اراده های محکم برای انجام مقاصدی باشند اما سالکان راه خدا کسانی هستند که اراده نیرومند آنان آمیخته با خلوص نیت و برخواسته از انگیزه های الهی است. امام صادق(ع) در این زمینه می فرمایند: “العَمَلُ الخالِصُ الَّذی لاتُریدُ أَن یحمَدَک عَلَیهِ أَحَدٌ إِلاّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یعنی عمل خالص آن است که نخواهی جز خدا کسی تو را بر آن بستاید”.
اهمیت خلوص نیت در دین
وی در ادامه تصریح کرد: در آیات قرآن و روایات اسلامی کمتر چیزی به اندازه اخلاص نیت اهمیت داده شده است و تقریبا در تمامی آیات قرآن سخن از اخلاص نیت به میان آمده و عامل اصلی پیروزی در دنیا و آخرت شمرده شده است و اصولا از نظر اسلام هر عملی بدون اخلاص نیت بی ارزش است. از سوی دیگر مساله اخلاص از مشکلترین کارها شمرده شده به گونه ای که تنها اولیاء الهی و بندگان خاص خدا به اخلاص کامل می رسند، هرچند اخلاص در هر مرحله ای محبوب و مطلوب است.
دو مولفه اصلی اخلاص
این پژوهشگر دین، وجود ایمان و یقین را لازمه اخلاص در وجود انسان دانست و گفت: بدون شک اخلاص نیت همیشه برخاسته از ایمان، یقین و عمق معارف الهی است. هر اندازه یقین انسان به توحید خدا بیشتر باشد و همه چیز را از او و از ناحیه او و به فرمان او بداند مطمئنا اعمال و رفتار این فرد توام با خلوص نیت یا اخلاص است چرا که جز خدا مبدا تاثیری نمی بیند که برای او کار کند. همچنانکه امام علی(ع) در این زمینه می فرماید: «الاخلاص ثمره الیقین، اخلاص میوه درخت یقین است”.
دکتر مقدم “صدق” را بالاترین و “صافی” را پایین ترین مرتبه اخلاص تعریف کرد و گفت: اخلاص به عنوان روح عمل و رفتار هر انسان دارای مراتبی است که بالاترین مرتبه آن صدق می باشد به این معنی که انسان در انجام عمل، قصد و نیت مزد گرفتن در دنیا و آخرت را نداشته باشد و به جز خداوند مقصودی را نطلبد و پایین ترین مرتبه اخلاص را اخلاص صافی است که انسان در عمل خود قصد دستیابی به پاداش و یا نجات از عذابی داشته باشد.
وی همچنین ریاکاری را نقطه مقابل اخلاص دانست و اظهار کرد: ریاکاری تظاهر فرد به چیزی است که نیست یا تظاهر به داشتن باوری است که در اعمال فرد انعکاس نمی یابد. تظاهر به خوبی، پاکی، پارسایی، نیک نفسی و…. از جمله مصداق های ریا و ریاکاری محسوب می شوند که درریاکاری از دیگران انتظار می رود که ارزش ها و استانداردهایی رعایت شود که توسط خود فرد ریاکار اعمال نمی شوند. پس اگرما عقیده یا نوعی روش زندگی را تبلیغ کنیم ولی آن را نادیده بگیریم ریاکار محسوب می شویم .
این پژوهشگر دین با تاکید بر اینکه ریا در جامعه ایران بی داد می کند افزود: ریاکار کسی است که از ارزش یا معیاری دفاع و آن را تبلیغ می کند ودرانظار دیگران آن ارزش را به خود نسبت می دهد ولی در عمل آن را به جا نمی آورد و شکست یا نقص خود را پنهان و انکار می کند. متاسفانه در جامعه ما ریا و ریاکاری بیداد می کند و به راحتی این پدیده زشت را در اطرافیانمان می توانیم مشاهده کنیم.
تبعات ریاکاری
دکتر مقدم در خصوص تبعات ریاکاری گفت: یکی از تبعات این است که اعتماد و یکپارچگی اجتماعی را از بین می برد و جامعه را دچار تزلزل و عدم ثبات می کند. بسیاری از سازمان ها، نهادهای اجتماعی، حتی روابط خانوادگی و مانند آن از طریق ریاکاری و کتمان حقیقت معمولا به شکل تصنعی، رفتارها و ارزش های انباشته ای را فراهم می کنند که انباشت تصنعی ارزش ها یا به زبان ساده تر طبل تو خالی ارزش ها در شرایطی مثل حبابی می ترکد و این از هم پاشیدگی ارزش های تصنعی، هم موقعیت افراد و هم موقعیت گروه ها را دچار تزلزل و بدبینی و سوء ظن نسبت به همدیگر می کند.
وی ادامه داد: گاهی این ریاکاری های فردی، به ریاکاری های جمعی، سازمانی، گروه های اجتماعی و غیره هم ختم می شود. بحث فقط فردی نیست و ریاکاری یک فرد، زنجیره ای از ریاکاری های مختلف را چه در حوزه خانواده، چه در سازمان ها و چه در محیط های اجتماعی به وجود می آورد و در نهایت ممکن است منجر به سوء اعتماد اجتماعی و از دست رفتن امنیت و تامین اجتماعی جامعه شود.
به گفته این پژوهشگر دین، عدم صداقت، دروغگویی، تکلف، تکبر و بسیاری از این قبیل موارد، ناشی از همین ریاکاری است. شاید تبعیض و نبود عدالت و بسیاری از پدیده های منفی اجتماعی هم به واسطه همین ریاکاری ایجاد می شود. ریاکاری که پایین ترین سطح دروغگویی است، به راحتی توسط حتی بچه های یک خانواده هم استفاده می شود و هیچ کس به خاطر ریاکاری مجازات نمی شود.
دکتر مقدم در خصوص درباره عوامل گسترش تظاهر در جامعه اظهار کرد: شیوع رفتارهای ریاکارانه در جامعه ریشههای فرهنگی دارد علت گسترش این ویژگی ناشایست که در تمامی جوامع نیز وجود دارد، ساختارهای حاکم بر جوامع بشری است که ارزشهایی را اصلی قلمداد کرده و همه آدمها را با یک خط کش ثابت و بدون در نظر گرفتن ارزشهای دیگر آنها مورد ارزیابی قرار میدهد. در چنین شرایطی، کسانی که به معیارهای این قیاس اعتقاد ندارند نیز برای پیشبرد اهدافشان ناچار به ریاکاری میشوند.
این پژوهشگر دین در پایان خاطر نشان کرد: گاهی وقتها آدمها در جامعه احساس امنیت نمیکنند و نگران این هستند که اگر با فلان سر و وضع یا فلان شرایط در جامعه ظاهر شوند، مردم درباره شان قضاوت بدی خواهند کرد. در این گونه موارد، باید دید که آیا این جامعه است که سختگیرانه برخورد میکند و افراد خود را مدام زیر ذره بین و در بوته نقد قرار میدهد یا این افراد جامعه هستند که بی توجه به کرامت انسانی خود و حقوق دیگران، قوانین را نادیده میگیرند و هنجارشکنی میکنند.
انتهای پیام