شفقنا زندگی- ع.درویشی در خصوص تغذیه مادران شیرده در روزنامه اطلاعات نوشت:نوجوان اگر رویش نشود به مادر بگوید ـ یا گفتنش را گونهای ناسپاسی به فداکاریهای او بداند ـ بیگمان به خود خواهد گفت که اگر زمان کودکیم در تغذیه مادر، کلسیم کافی وجود داشت، اینک هم خود او از بافت استخوانیِ خوبی برخوردار بود و هم من دندانهایم به این زودی پوسیده نمیشد.
بیگمان استفاده از رژیم سختگیرانه و همزمان درست مادران، آنان را توانا میسازد که کودکشان را از غذاهایی مفید تغذیه کنند و یا شیری به آنان بدهند که سرشار از ویتامین و کلسیم و املاحکانی و اسیدامینه است.
دکتر امید خلعتبری راد ـ متخصص تغذیه در گفتوشنود با روزنامه اطلاعات در این باره میگوید: همه مواد حیاتی مورد نیاز نوزادان در شیرخشکها هم وجود دارد، ولی به شکل مصنوعی و شیمیایی. امروز ما مواد بسیار به ظاهر مفید را به شکل شیمیایی مصرف میکنیم که برای نمونه میتوان از برخی غذاهای کودک که در آنها به جای گیاه پیلهای وانیل، از اسانس زیانبار وانیلین استفاده میشود و یا به جای اِست (پودر فوری و طبیعی خمیرمایه)، بکینگپودر شیمیایی به کار میرود(که زیانش کمتر از جوششیرین نیست). همانگونه که در برخی نانواییها هنوز هم در نان مصرفی مردم جوش شیرین با خمیرترش مخلوط میشود؛ چون هنوز این باور به وجود نیامده است که جوششیرین، بخش جدانشدنی از پخت نان نیست!
این متخصص تغذیه باور دارد، خانمی که بچهای را در وجود خود پرورده و با شیره جانش او را تغذیه کرده است و سپس زایمانی را پشت سر گذاشته و اینک نیز گزینهاش به جای شیرخشک، شیرِ خودش است، باید دوران شیردهی را نه در یک بازه زمانی کوتاه، بلکه تا ۲ سالگی استمرار بخشد.
امید خلعتبری راد گوشزد میکند: شیر مادر، مناسبترین و طبیعیترین غذا برای نوزادان است و آنان را در برابر بیماریها ایمن نگه میدارد؛ از اینرو مادران، بیش از کودک خویش به رژیم طبیعتگرا نیاز دارند و هر غذایی را نباید بخورند و بجایش خوب است تا میتوانند از غذاهای ویتامیندار و طبیعی تغذیه کنند و در برنامههایشان ویتامین «ب» و کلیسم را که به فراوانی در شیر وجود دارد، در جایگاه ویژهای بنشانند. این شیر میتواند از شیرخشک بیچربی و مخلوط با ماست کفیرِ شیرین در خانه غنی شود.
او میافزاید: میگوییم مخلوط شود، چون ماست، سبب تجزیه زودتر شیر و گوارش آن میشود و مشکل برخی خانمها را که نمیتوانند شیر را به آسانی گوارش کنند، حل میکند؛ و به سبب حجیمبودن، از پرخوری آنان جلوگیری میکند؛ اندکی پنیر کمنمک (پتاسیم جایگزین نمک) اگر فایدهای نداشته باشد(چون همه مواد با ارزش پنیر با آبش دور ریخته میشود) بیزیان است.
بهترین غذای مکمل برای درمانِ کارنکردن شکم(یبوست)، سبوس گندم و یا جوانه گندم تازه است که ۵ دقیقه در آبآهک خانگی، قارچکشی شده باشد؛ و نیز مخلوطکردن یکی دو قاشق سبوس برنج و سبوس گندم(نانوایی بربری) در یک لیوان آب گرم و خوردن آن پیش از صبحانه است و همچنین گنجاندن یک کاسه کوچک سالاد پیش از ناهار و شام. ۸ لیوان آب سردشده به روش طبیعی(نه یخچالی) نیز در روز جای خود دارد.
غذاهای ویژه
به سفارش دکتر خلعتبری راد، مادران شیرده بهتر است از غذاهای آهندار و نان سبوسدار غافل نشوند و از همه گروهای غذایی بر پایه «الگوی مخروط» استفاده کنند؛ که گروه نانسبوسی و برنج قهوهای(کته) در قاعده مخروط قرار دارد و تامینکننده پروتئین، آهن و ویتامینهای گروه «ب» است.
گروه میوه و سبزیها در ردیف دوم مخروط قرار دارند و تامینکننده ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز بدن مادران است و بهترینشان پرتقال، سیبهای سرخ و زرد، کیوی، گریپ فروت توسرخ و آب هویج است. بهتر است اگر پرتقال را آب میگیرند، بجایش سیب را با پوست بخورند.
این متخصص تغذیه یادآور میشود که تخممرغ(غیر نیمرو)، دانهها و مغزها(فندق خام، گردو، پستهخام) و گروه گوشتها(قرمز، مرغ، بوقلمون، ماهی) در ردیف سوم قرار دارند، که تامینکننده پروتئین و آهن مورد نیاز بدن کودک است.
او باور دارد: مادری که بر آن است تا به نوزادش شیر بدهد، ریسک بزرگ ولی شیرینی میکند، چون تصمیم میگیرد به جای کارخانه شیرخشکسازی – که به مادران اطمینان میدهند با محصولات آنان آسودهخاطر باشند که کودکشان خوب تغذیه خواهد شد-باید به جای خوردن رازیانه، شیر را غذای پایه قرار دهند. زیرا سلولهای شیری بدنشان، مدام در حال تولید شیر برای نوزاد است. نوع شیر نیز باید طبیعی و به روز و فرآورینشده باشد. بهتر است مادران به جای شیر غنیشده، با مشورت پزشک خود از مولتیویتامینها استفاده کنند و یا شیر مصرفی خود را در خانه و در میکسر با شیرخشک تازه بزرگسالان بیامیزند.
الگوهای درست غذایی
به اعتقاد دکتر رضا حسینی، یک تغذیه درست، سرشکنکردن میزان غذای ۳ وعدهای به ۶ وعده است.
این متخصص تغذیه همچنین میگوید: نادرست است اگر مادران بیاندیشند که به دستآوردن کالری، تنها با روآوری به مصرف زیاد مواد شیرین است؛ بلکه تغذیه ترکیبی(پروتئینها، کربوهیدراتها و لبنیات)کالریزا است و میتواند خیالشان را آسوده کند. بهترین چربیها، روغنهای مایع زیتون تصفیه نشده و خام، دانه انگور، ذرت، سویا و اندکی کره(خوب نگهداری شده )است. در پایانههای شب نیز یک سیب سرخ یا زرد ـ که خوب جویده شود ـ یا یک پیاله ماست شیرین شده با عسل، میتواند به خواب خوش کمک کند؛ یا انواع مواد لبنی غیرفرآوری در ساعت ۱۰ بامداد، نیمساعت پیش از ناهار، عصرانه و ۷ شب، مفید خواهد بود.
دکتر حسینی معتقد است که ادامه انواع تنبلی ما به غذاخوردن نیز کشیده میشود و آدمها با وجود داشتن دندان، غذاها را خوب نمیجوند. به هر رو به باور این متخصص تغذیه، مادران نباید از بابت غذایی که مطمئن هستند طبیعی و سالم است، نگرانی داشته باشند.
او میگوید: یک مادر زبان و واکنشهای نوزادش را بیش از دیگران درک میکند و میتواند به سفارشهای غذایی نوزاد خود، از زبان خود او گوش فرادهد و برنامه غذایی خود را تنظیم و پیگیری کند.
او با بیان این که غذایی که ۲۵ تا ۳۰ بار خوب جویده و با آب دهان ممزوج شود، بادآور نخواهد بود، میافزاید: حتی اگر این غذاها از خانواده کلم و یا شلغم باشد، زیرا سیب درختی نیز اگر خوب جویده نشود، در دستگاه گوارش انسان معمولی، بادآور است، پس بهتر است در کنار این میوهها و سبزیها از آب آنها نیز مصرف شود. مادران نگران مزه تند سیر هم نباشند و بهتر است سیر را نیز در ماست شیرینشده با شیره خرما یا عسل، رندهریز کنند.
دکتر حسینی درباره روحیهدادن به خود میگوید: اگر مادرشدن زنی خودخواسته است، دیگر چه نیازی به عصبیبودن؟ و اگر هم ناخواسته است، هنگامی که کودک را به دنیا آورده است، میتواند شادی و دلخوشی را جایگزین اندوه کند و برای کودک خود، مهماندار خوبی باشد. شیردادن به کودک در فاصلههای ۳ ساعته، استراحت نیمروز، خواب ۸ ساعته و به هنگام و پیش از ۱۲ شب، ماندن در اتاقی با دمای متعادل و تهویه خوب و دارای رطوبت، پرهیز از پرخوری در یک وعده غذایی، خوردن دمنوشهای طبیعی(غیرکیسهای) با عسل طبیعی و الویتدادن به غذاهای گیاهی به جای گوشت زیاد، سفارشهای لازم برای مادران شیرده است.
آب فراوان به کنترلدرآمده
به گفته دکتر خلعتبری راد، مادران شیرده نباید چشم به راه بمانند که دچار «دهیدراتاسیون» و تشنگی شوند. بهترین الگوی تغذیهای آنان، جایگزینی همه میانوعدههای خشک بیآب مانند بیسکویت، و با مواد شیرین آبدار مانند پرتقال است.
او با این سفارش که مادران نباید تشنگی به آب خود را با چای رفع کنند و یا این نیاز را به گونهای بیپاسخ بگذارند، یا نسبت به آن بیاعتنا باشند، میافزاید: بدن انسان، آب بدن را با شتاب مصرف میکند. پوست ما نیاز حیاتی به آب دارد، اما همین آب زیاد، شیره دستگاه گوارش را رقیق میکند، بنابراین باید آب مصرفی را یکساعت پیش از وعدههای غذایی یا یکساعت پس از غذا بنوشند. مادران شیرده به بیش از ۸ لیوان آب در روز نیاز دارند و هیچ چیز هم جای آب خالص طبیعی را نمیگیرد. البته آب مخلوط انواع میوه (پرتقال، هویج، لبو) میتواند هم آب بدن مادران را تامین کند و هم ویتامینهای مورد نیاز آنان را. در حالی آب مصرفی مادر در فرایندی در بدن او به مصرف تولید شیر میرسد، که آب بیش از اندازه، از تولید شیر میکاهد.
بهترین و بدترین غذاها
در میان بهترینهای غذایی، میوههای آبدار شیرین و شیر و نیز در بدترینها شیرینی قنادی(آرد سفیدشده با مواد شیمیایی و دارای جوششیرین) و نیز سوسیس و کالباس قرار دارد.
سخن دکتر امید خلعتبری راد این گونه ادامه مییابد: تغذیه نادرست مادر ممکن است خود را در کودکی و نوجوانی فرزند نشان ندهد، ولی در جوانی برای نمونه در ناحیه پا بروز خواهد کرد که بسیار دیر خواهد بود. از این رو مادران اگر پیش از زایمان، سیگار میکشیدند، اینک تا پایان شیردهی باید آنرا به کل کنار بگذارند. البته برخی پزشکان بر این باورند که راه آسانتر این است که کشیدن سیگار با زمان شیردهی، همزمان و نزدیک نباشد، ولی تجربه نشان داده است که برخی نوزادان، زمان جدولبندی شده برای درخواست شیر ندارند و همیشه برای نمونه، در ساعت ۱۲ ظهر، با گریه نوزاد درخواست شیر نمیکنند و یا اگر فاصله ۳ساعته در شیردادن در برنامه است، رعایت ایجاد فاصله کشیدن سیگار با دادن شیر، برای مادر شدنی نیست یا بسیار سخت است، و نتیجه این که مادران حداقل تا ۲ سال برای نوزاد خود سیگار نکشند.
خلعتبری راد میافزاید: تنتورها، ید نمک یددار، ضد یبوستها، آنتی بیوتیکها، انواع داروها و الکل نیز با شیر از بدن مادر میتواند به بدن نوزاد راه بیابد و رشد بدنی و مغزی او را مختل کند.
به گفته دکتر خلعتبری، داروهای مجاز، آنهایی است که متخصصان نوزادان و تغذیه سفارش میکنند و میتواند شامل اسید فولیک باشد، که میتوان در کنار آن از اسید فولیکهای طبیعی(کلمچینی، ذرت، نخودها، اسفناج، جوانهگندم خانگی و آبپرتقال) هم مصرف کرد. به سبب آبیاری فاضلابی کشتزارهای سبزی، بهتر است بیشتر، میوها جایگزین مصرف سبزیهای بوتهای شود.
این متخصص تغذیه باور دارد که «زینک» را نیز میتوان از جوانهگندم خانگی، جودوسر(که خود میشویید و در خانه آسیاب میکنید)، تخم مرغ آبپز(سیاه نشده) و نیز آرد سبوسی دریافت کرد.
خلعتبری همچنین معتقد است: در رژیم مادران شیرده، جایی برای خامه شیرین و شیرینی قنادیها و قهوه(حتینسکافه)، شکلاتهای کارخانهای(حتی تلخ و سیاه)، نوشابههای گازدار و دوغ(که پرنمک است) و غذاهای آماده و مواد کارخانهای پروتئینی(سوسیس/کالباس) وجود ندارد.
برنامهِ دایمیِ نرمش
مادران میتوانند با کودک خود به پیادهروی بروند، یا به نرمش سبک و یوگا بپردازند.
روزها نیز از ساعت ۹ تا ۱۰ با قراردادن دست یا پای خود جلوی نور مستقیم خورشید، تا ۲۰ دقیقه در روز، به جذب ویتامین D مورد نیاز بدن خود کمک کنند.
رضا حسینی ـ پزشک در این باره میگوید: با این که در وضعیت عادی ورزشهای سنگین برای خانمها زیانبار است، گریز از ورزش توجیهپذیر نیست؛ و مادران دارای نوزاد میتوانند به ورزشهای سبک بپردازند، که سبب افزایش توان آنان و کاهش استرس میشود و از افسردگیهای پس از زایمان میکاهد.
او معتقد است: برای بالارفتن روحیه مادران، خوب است آنان هنگامی که کودک در کنارشان و در سایه آفتاب قرار دارد، صبحانه خود را زیر نور خورشید میل کنند، با توجه به این که ۱۵ دقیقه نور خورشید در ساعت ۹ بامداد برای آنان بسیار مفید است.
او با این یادآوری که نرمشهای روزانه، هورمونی را در بدن آزاد میکند که سبب شادی میشود، میافزاید: از اینرو نرمشهای روزانه از هر دارویی برای درمان افسردگی مفیدتر است. در حقیقت، نرمش یکروز در میان، در هوای آزاد به مادر آرامش روحی میبخشد؛ و در این میان، نرمش ساده یوگا بهترین است و سبب میشود که غده متابولیزم بدن تحریک شود و جریان خون برای تولید شیر بهتر، روانتر شود و مغز در راحتباشی فزونتر به کار خود ادامه دهد. بدن ما نیاز دارد که برای سرویسدهی، به آن کمک کنیم. این نرمش روزانه اگر در برابر کودک انجام گیرد، اثر خوبش را به کودک نیز خواهد بخشید؛ بنابراین ترس از بردن کودک به هوای آزاد -هنگامی که هوا خوب است- بیمورد است.
حسینی میگوید: مادران توجه داشته باشند که تنها ورزشهای شدید و سنگین، سبب پیدایش اسید لاکتیک در شیر میشود، مزه آن را تغییر میدهد و از رغبت کودک به نوشیدن شیر میکاهد.
زمانی برای رژیم
بسیاری از خانمهای باردار، پس از پشتسرگذاردن دوران بارداری و زایمان از اضافهوزن خود شکایت دارند و میخواهند که چربی و بار زیادی را به هر روشی کم کنند.
ولی بهتر است مادران تا ۶ ماهگی فرزند خود، چندان به فکر گرفتن رژیمهای لاغری نباشند. اگر خانمی پس از زایمان خود، بیش از اندازه چاق است، باید یک رژیم لاغری تحتنظر و بسیار ملایم و کنترلشده در پیش گیرد؛ و آنگاه پس از یکسالگی نوزادشان میتوانند با اندیشه آسودهتری رژیم لاغری بگیرند. البته رژیم لاغری در همه مادران شیرده، باید با سفارشهای متخصص تغذیه همراه باشد.
دکتر رضا حسینی در این باره میگوید: مادران شیرده برای رهبانی از تندرستی خود و فرزندشان، باید دور رژیمهای سخت، سنگین و خودسرانه را خط بکشند. این مادران میتوانند در نهایت، ماهی ۲ کیلوگرم، آن هم پس از یکسالی نوزاد خود، وزن پایین بیاورند.
او با این یادآوری که مادران باید توجه کنند که مصرف گروهی از مواد غذایی در دوران شیردادن، نهتنها کاهش نمییابد، بلکه زیاد هم میشود، میافزاید: برای نمونه، خانمهایی که پیش از بارداری رژیم کاهش وزن داشتند، اینک نباید مصرف پروتئینهای روزانهشان را کم کنند، بلکه باید با سفارش متخصص تغذیه خود، حجم و کیفیت پروتئینهای دریافتیشان را بالا ببرند.
از دیگرسو، مادران شیرده، خوب است که مصرف میوهها، سبزیها، شیر و لبنیات را نیز در برنامه غذایی خود به مقدار زیادتر بگنجانند. حذف ناگهانی برخی از گروههای غذایی مانند نان، پروتئینها یا حتی روغنها از رژیم غذایی مادران شیرده، سفارش نمیشود.
انتهای پیام