شفقنا زندگی- یک روانشناس و استاد دانشگاه درباره مهاجرت پزشکان می گوید: بسیاری از افراد به سمت بحث مهاجرت حرکت می کنند نشان دهنده این نکته است که بحرانی پیش رو است و ما به راحتی نمی توانیم از این بحران گذر کنیم. بحث واردات پزشک از هند و پاکستان و بنگلادش اگر همانند اوایل انقلاب رخ دهد می تواند معضل بزرگی ایجاد کند. واقعیت این است که پزشکان در بسیاری از کشور ها متعلق به جامعه بین المللی پزشکی هستند و عملا می توانیم بگوییم دهکده جهانی کوچکی است. بنابراین بعید است که کار در شرایط فعلی ایران را بپذیرند وقتی می بینند پزشکان خودمان از ایران مهاجرت می کنند بعید به نظر می رسد که بخواهند به ایران بیایند.
بسیاری از پزشکان دیگر چندان در کار پزشکی درگیر نمی شوند
دکتر حسین ابراهیمی مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت وگو با خبرنگار شفقنا زندگی در پاسخ به این سوال که چرا برخی پزشکان و کادر درمان اقدام به مهاجرت می کنند و این موضوع چه تبعاتی در آینده برای کشور خواهد داشت؟ و آیا راهکارهایی برای جلوگیری از این مسئله وجود دارد یا خیر ؟ اظهار داشت: بد نیست که ابتدا اشاره کنم که ریاست محترم نظام پزشکی اخیرا مطالبی را گفته اند که به دلیل کمبود پزشک مجبور به وارد کردن پزشک از هند و پاکستان و بنگلادش خواهیم بود و در حقیقت این نشان دهنده جوابگو نبودن پزشکان ما است و یکی از دلایل اصلی بحث مهاجرت تعداد زیادی از پزشکان در سال های اخیر است. وقتی نگاه می کنیم می بینیم بسیاری از پزشکان دیگر چندان در کار پزشکی درگیر نمی شوند و در بحث ساختمان سازی و کارهایی از این دست بودند و یا به دنبال کارهای پر مخاطره نیستند و حتی برای صندلی های دستیاری چون گذشته دست و پا نمی زنند از این رو به نتیجه می رسیم که خطراتی جامعه ما را تهدید می کند.
پزشکان در بسیاری از کشور ها متعلق به جامعه بین المللی پزشکی هستند
وی افزود: نکته ای که اینجا حائز اهمیت است این خواهد بود که بسیاری از افراد به سمت بحث مهاجرت حرکت می کنند نشان دهنده این نکته است که بحرانی پیش رو است و ما به راحتی نمی توانیم از این بحران گذر کنیم. بحث واردات پزشک از هند و پاکستان و بنگلادش اگر همانند اوایل انقلاب رخ دهد می تواند معضل بزرگی ایجاد کند. واقعیت این است که پزشکان در بسیاری از کشور ها متعلق به جامعه بین المللی پزشکی هستند و عملا می توانیم بگوییم دهکده جهانی کوچکی است. بنابراین بعید است که کار در شرایط فعلی ایران را بپذیرند وقتی می بینند پزشکان خودمان از ایران مهاجرت می کنند بعید به نظر می رسد که بخواهند به ایران بیایند. البته پزشکان هندی و پاکستانی و بنگلادشی شاید مدارج خوبی داشته باشند و شاید بخواهند کار کنند ولی پرداخت هایی که در کشور ما اتفاق می افتد پرداخت های متفاوتی است. بخشی از متخصصان کشورهای خلیج فارس از این دست پزشکان هستند. گروه های تخصصی در کانادا و آمریکا توسط چنین پزشکانی اداره می شود.
چرا پزشکان از ایران می روند؟
آن حسی که در گذشته نسبت به پزشکان وجود داشت کم رنگ شده
وی تصریح کرد: ولی واقعیت امر این است که شاید ما توان استخدام این پزشکان را نداشته باشیم، اوایل انقلاب پزشکان استخدام می شدند و تفاوت دریافتی زیادی بین کشور ما و طب بین الملل وجود نداشت. دوم اینکه بسیاری از این پزشکان امکان ادامه تحصیل و کسب تجربه بیشتر را در آنجا پیدا نکرده بودند و به طبع به ایران می آمدند تا این اتفاق در ایران برایشان رخ دهد ولی در سال های اخیر عملا شاهد این هستیم که ارتباطات آنطور که باید و شاید حفظ نشده و اینکه بخواهیم از آنجا کسی را بیاوریم شاید به آن سادگی قبل نباشد. اما سوال اینجا است که چرا چنین اتفاقی می افتد و چرا پزشکان از ایران می روند. انگیزه های مختلفی وجود دارد؛ یک بخش این است که این آدم ها که می توانند افرادی نخبه و حرفه ای باشند و به طبع سطح حرفه ای بالایی دارند و کمتر می توان آن ها را مقایسه کرد در دیگر قسمت های دنیا و در کشور های دیگر مورد قبول قرار می گیرند ولی متاسفانه در سال های گذشته در کشور خودمان مورد بی مهری قرار گرفتند. از بحث نصب دستگاه های کارت خوان در مطب ها تا اینکه گویی آن ها همیشه در حال اشتباهات پزشکی هستند و از این در در معرض اتهام قرار گرفته اند. آن حسی که در گذشته نسبت به پزشکان وجود داشت کم رنگ شده و حتی شاهد این هستیم که افراد به عنوان اخاذی به دنبال شکایت از پزشکان هستند.
فکری غلط و حسی غلط نسبت به پزشکان زحمتکش وجود دارد
دکتر ابراهیمی مقدم با بیان اینکه از طرفی می بینیم شاید بین برخی کسانی مشکلاتی داشته باشند ولی در فعالیت های شبهه علم فعالیت می کنند و برخی احتمالا افرادی را دور خود جمع کرده اند اظهار داشت: امروز پزشکان و برخی از کسانی که از لحاظ اعتماد در رتبه اول و دوم جامعه بودند از جمله معلمان عملا به دلیل تبلیغات منفی که صورت گرفته همچون گذشته در چشم مردم نیستند و شاید تبلیغ رسانه ها است و من نمی دانم ولی برخی از پزشکان امروز این عقیده را دارند که مگر ما دشمن مردم هستیم که اینطور فکر می کنند؟! سال های زیادی گذاشته تا پزشک عمومی شویم و طرح رفته ایم و تخصص درس خوانده ایم و شاید بسیاری به نیمه عمر رسیده اند و هنوز نمی توانند وارد بازار کار شوند و وقتی وارد می شوند جوری با آنها برخورد می شود که گویی می خواهند فقط از مردم پول بگیرند و فکری غلط و حسی غلط نسبت به پزشکان زحمتکش وجود دارد.
جایگاه پزشکان مثل گذشته حفظ نمی شود
مالیات پزشکان کمرشکن است
مردم تا مجبور نشوند برای درمان اقدام نمی کنند
درمان های پیشگیری به شدت کاهش پیدا کرده است
وی ادامه داد: از طرفی در تمام دنیا شاهد قدرت و جایگاه پزشکان هستیم و می بینیم پزشکان می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند ولی در حال حاضر این قدرت در جامعه ما از پزشکان سلب شده است. پزشکی را در نظر بگیرید که شاید سالیان سال در دانشگاه درس خوانده و می خواهد حرکتی رو به جلو داشته باشد و این را با آدم کم دانشی مقایسه کنید که یکی دو سال در بازار کار کرده است و احتمالا خودش را طلبکار می داند و به خودش اجازه می دهد هر حرفی را به پزشک بزند و هر طور که دوست دارد با او صحبت کند. از این رو می خواهم بگویم جایگاه پزشکان مثل گذشته حفظ نمی شود از نظر اقتصادی جایگاه مناسبی ندارند و بحث مالیات ها کمر شکن است و اجاره ها بدتر از آن و حقوقی که باید به پرسنل خود پرداخت کنند بسیار بسیار زیاد است و از آن طرف شاهد این هستیم که بحث درآمدزایی آنطور که باید و شاید اتفاق نمی افتد و مردم تا مجبور نشوند برای درمان اقدام نمی کنند و درمان های پیشگیری و … به شدت کاهش پیدا کرده است.
نباید چندان به کیفیت درمان پزشکان خارجی که به ایران خواهند آمد خوشبین باشیم
نارضایتی ها در دراز مدت آمار نگران کننده ای از مهاجرت پزشکان را ایجاد خواهد کرد
دکتر ابراهیمی مقدم تصریح کرد: بحث هایی مثل توریسم سلامت و… باید رونق پیدا کند و درآمد های ارزی ما بالا برود ولی در حقیقت پزشکان در شرایطی نیستند که بخواهند روی بحث های حرفه ای خود مانور بدهند. پزشکان می بینند سایر حرفه ها و کسانی که اصلا درس نخوانده اند و در بازار بودند سرمایه و اندوخته ای دارند و یا حتی با سه چهار سال درس خواندن توانسته اند مدرکی را دریافت کنند و جایگاه اقتصادی بالاتر و زندگی مرفه تری دارند و کم کم این بی توجهی ها و این مسائل را می بینند و به خودشان می گویند چطور باید ادامه بدهم. در بسیاری از مواقع این صحبت که ما از خارج و از هندوستان پزشک وارد می کنیم باعث می شود احساس روانی ناخوشآیندی بین پزشکان داخلی ما بوجود بیاید. قدرشناس نیستند و در مواقعی که باید ما را جایگزین خواهند کرد. البته معمولا کسانی که می خواهند بیایند به اندازه پزشکان ما معتبر نیستند زیرا اگر ماهر بودند با آن قیمت ها در کشور خودشان می ماندند لذا به نظر می رسد نباید چندان به کیفیت درمان پزشکان خارجی که می آیند خوش بین باشیم. در هر صورت این مسائل منجر به نارضایتی هایی می شود. این نارضایتی ها در دراز مدت آمار نگران کننده ای از مهاجرت پزشکان را ایجاد خواهد کرد.
یک چهارم پزشکان ما به آمریکا و اروپا مهاجرت کرده اند
در ایران به ازای هر ده هزار نفر جمعیت فقط شش پزشک متخصص داریم
وی تصریح کرد: همین امروز هم اگر به آمار مهاجرت پزشکان نگاهی بیاندازیم مشخص می شود یک چهارم پزشکان ما به آمریکا و اروپا مهاجرت کرده اند و این رقم وحشتناکی است. وقتی فرد بعد از طی کردن مراحل سخت به درجه ای می رسد به دلیل مشکلاتی که اشاره شد به کشور های اروپایی و آمریکایی برود و آن ها لقمه ای حاضر و آماده دریافت کنند. یک چهارم پزشکان ما رفته اند و همین می تواند بر سلامت جامعه تاثیر گذار باشد. تعداد کل پزشکانی که مهاجرت کرده اند در حدود ۱۱۷هزار نفر بود که به لحاظ تخصص پزشکی در کشور های پیشرفته به ازای هر ده هزار نفر جمعیت ۲۰ تا ۳۰ پزشک متخصص وجود دارد در صورتی که در ایران به ازای هر ده هزار نفر جمعیت فقط شش پزشک متخصص داریم. سی تا کجا و شش تا کجا و نشان می دهد فاصله بسیار زیاد است. حال وضعیت در ته آن بهتر است ولی در کل کشور توزیع خوبی نیست.
ما به یکباره از نظر پزشکی در کشور خالی می شویم
شاید در بیست سال آینده ما متخصص قلب نداشته باشیم
ما به راحتی پزشکان را از دست می دهیم
وی افزود: اگرچه ما می بینیم که امسال هم اعلام کرده اند پذیرش دانشجویان پزشکی بیشتر شده است ولی به طبع تا بخواهند تخصص بگیرند و پا بگیرند و بیایند مشکلات زیادی در راه خواهد بود و اگر همه به این ظرفیت برسند و بتوانند آن درس ها را پاس کنند باز هم کمبود هایی وجود دارد. در ۱۵ سال اخیر حدود ۴۰هزار پزشک از آن طرف بازنشسته شده اند و در نظر بگیرید که تعداد بالایی پزشک مهاجرت کرده اند. این یعنی ما به یکباره از نظر پزشکی در کشور خالی می شویم. شاید در بیست سال آینده ما متخصص قلب نداشته باشیم. نظرات مختلفی وجود دارد. مثلا در بعد اقتصادی برای یک پزشک هزینه زیادی می شود که عموما این هزینه ها از مالیات و از جیب مردم است و ما به راحتی این پزشکان را از دست می دهیم. اولا درآمد کافی برایشان در نظر نگرفته ایم و تورم بالا بود و امکانات ندادند و تجهیزات پزشکی کافی ندارند و در این بین احساس می کنند در خارج از کشور برای تامین خانواده درآمد کافی خواهند داشت و زندگی با ثباتی وجود دارد و با مهاجرت وضعیت آنها بهتر خواهد بود همه این ها باعث می شود شرایط روانی خاصی در آن فرد رخ دهد و احساس کند با مهاجرت اوضاع بهتر می شود. توجه کنید که در گذشته های دور به پزشکان حکیم گفته می شد که طبیب جسم و جان است و قبل از جسم به جان توجه می کند. امروز برای هر بخش پزشک متخصصی داریم و طول عمر های ۵۰ و ۶۰ ساله به ۸۰ و ۹۰ سال رسیده است. ما متخصص دست و مردان و زنان داریم و همه نشان دهنده این است که سبک زندگی همچون گذشته نیست.
ما با کمبود پزشک به ویژه در مناطق محروم روبرو هستیم
این روانشناس اظهار داشت: سبک زندگی عوض شده است و مردم مهاجرت می کنند و در این بین اینترنت هم نقش زیادی داشته و باعث شده مبادله به سرعت اتفاق بیفتد. کسانی که در درجه اول با این وضعیت جدید سر و کار دارند پزشکان و افراد تحصیلکرده هستند. پزشکان بیشتر متوجه این هستند که مهاجرت کنند یا نه آمارها خوب نیست و وقتی از مهاجرت ۳هزار پزشک در ده ماه گذشته حرف زده می شود یعنی یک چهارم کل پزشکان ما به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده اند و این نشان می دهد که منابع اقتصادی کشور از بین رفته است و همه منجر به این می شود که احساس امنیت به اندازه کافی وجود نداشته باشد و ما با کمبود پزشک به ویژه در مناطق محروم روبرو هستیم.
تعرفه ها پایین است و پاسخگوی هزینه ها نیست
وی ادامه داد: سوال این است که چه باید کرد؟ باید این چالش ها به خوبی مورد بررسی قرار بگیرد و نیاز های واقعی از نظر مسائل علمی و فنی و رفاهی حل شود این که جلوی پای پزشکان دست انداز بیاندازیم مسلما در آینده ای نچندان دور منجر به این خواهد شد که خود ما تاوان بیشتری بدهیم و در حقیقت بعدا پشیمان خواهیم شد. بیشترین مشکلی که پزشکان مطرح کردند بحث تعرفه بود. هر ساله این تعرفه نسبت به فعالیت پزشکان افزایش پیدا نکرده و این قشر گلایه داشتند و تعرفه ها پایین است و پاسخگوی هزینه ها نیست لذا باید بررسی دقیقتری نسبت به این مسائل داشت تا کمتر شاهد چنین چالش هایی باشیم.