شفقنا زندگی- شیما حیدری: یک سالگی که می رسد نوبت فوت کردن شمع می شود و اولین عکس های یادگاری تولد و به یادگار ماندن روزهای تکرار نشدنی. اما اینجا یک سالگی رنگ غم و اندوه دارد. رنگ آوار به جا مانده از زلزله، رنگ کانکس های رنگارنگ اما با تم سرد زندگی، سنگ قبرهای سفید و سیاه، رنگ موهای خاک گرفته دخترک بور، پاهای زخمی پسرکی با دمپایی پلاستیکی و شرمندگی پدری که تا پارسال اجاره نشین بود و امسال کانکس نشین.
به گزارش خبرنگار شفقنا، اگر چه روح زندگی به روستاهای مناطق زلزله زده بازگشته اما شهرها هنوز مملو از ساختمان های اسکلتی هستند. ساختمان هایی که هوشنگ بازوند، استاندار کرمانشاه، از تکمیل آنها در سال ۹۸ خبر می دهد. خبری که اگر چه مسرت بخش است، اما نشان از زمستانی سرد و پر استرس برای زلزله زدگان دارد. زلزله زدگانی که با افزایش قیمت ها تابستان و پاییز پر استرسی را هم پشت سر گذاشتند.
پیشرفت ۶۰ درصدی ساخت و ساز در شهرها
درست ۳۶۵ روز پیش بود که زمین لرزه ای به بزرگی ۳/۷ ریشتر ۷۰ هزار نفر را در شهرها و روستاهای استان کرمانشاه بی خانمان کرد. اما زندگی از جریان نایستاد. چادرها و کانکس ها یکی یکی بر سینه پارک ها و خیابان ها نشستند تا مامنی موقت برای زلزله زدگان باشند. مامنی موقت که برای خیلی ها دائمی شد و بعد از گذشت یک سال هنوز در آن ساکن هستند. برخی ها از هراس زلزله ای دیگر و بی خانمان شدن دوباره حاضر به ترک کانکس ها نیستند. بعضی ها هم خانه های شان در حال ساخت و ساز است و به طور موقت جایی برای اسکان ندارند و برخی دیگر مستاجر بوده اند، وام زیادی به آن ها تعلق نگرفته و اجاره بها بالای مسکن به اجبار کانکس نشین شان کرده و سرمای زمستان و بیماری بچه ها یکی از اصلی ترین دغدغه های شان است.
هوشنگ بازوند، استاندار کرمانشاه، در گفت و گو با خبرنگار« شفقنا زندگی» در خصوص سرعت ساخت و سازها در مناطق زلزله زده می گوید: «در سه ماه اول پس از وقوع زلزله درگیر اسکان اضطراری و موقت بودیم. یک ماه اسکان اضطراری و دو ماه اسکان موقت. در این دو ماه برآورد شد که چند خانه تخریب شده است. اسکان موقت به تنهایی ۱۳۵ میلیارد تومان هزینه در بر داشت. ۱۸هزار و ۸۰۰ کانکس نصب کردیم که از این تعداد ۵ هزار و ۵۴ کانکس اهدایی مردم بود و بقیه را دولت در قراردادی با سپاه و ارتش با قیمت هر کانکس ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خریداری کرد. در برآورد این مدت مشخص شد حدود ۱۰۴ هزار خانه در ۹ شهرستان و ۱۹۲۰ روستا به بازسازی یا احداث نیاز دارد. تا امروز تعمیرات ۷۰ هزار خانه انجام شده و ۱۸ هزار خانه هم احداث شده است. خانه های صد در صد تخریب شده روستایی ۱۲ هزار و ۵۰۰ خانه بود که تا اول مهر تحویل دادیم. البته خانه ها نوع دو هستند. در این نوع ممکن است خانه قدیمی قابل سکونت و سالم باشد، ولی به دلیل اینکه ممکن است مقاومت نداشته باشد دوباره بازسازی می شود.»
وی ادامه می دهد: «در شهر شرایط متفاوت است. حدود ۷ هزار خانه تخریبی داشتیم که ۶ هزار و ۷۰۰ خانه در سرپل ذهاب بوده است. الان برای ۱۰ هزار و ۳۰۰ خانه پروانه ساخت صادر شده است. یعنی بیش از ۳۶۰۰ خانه اضافه در سر پل ذهاب می سازیم. بحث ساخت و ساز در داخل شهر با روستا متفاوت است. باید پروسه های اداری طی می شد. به همین دلیل آغاز ساخت و سازها زمان بر شد. با این وجود ساخت و ساز در شهر حدود ۶۰ درصد پیشرفت دارد و ما طبق برنامه تا پایان سال ۹۸ بحث بازسازی را تمام می کنیم که امیدواریم در نیمه اول ۹۸ این اتفاق رخ دهد و تا پایان سال بازسازی روستاها هم به طور کامل به پایان برسانیم.»
بازوند دلیل تاخیر ساخت وساز در شهر را بروکراسی اداری می داند و می گوید: «در دولت گذشته ساخت ۴۰۰ خانه تحت عنوان مسکن مهر سه سال طول می کشید، ولی ما ۱۰۴ هزار خانه داشتیم. اگر بخواهیم به طور مقایسه ای نگاه کنیم، در زلزله ورزقان ۲۲ هزار خانه بوده است. ۴۲۰۰ خانه احداثی و ۱۷ هزار خانه تعمیراتی. ما کمتر از ۸ ماه ۷۰ هزار خانه را تحویل دادیم. هیچ جا این طور سرعت عمل نداشته اند. وسعت کار در کرمانشاه زیاد است. ۱۰۴ هزار خانه در ۱۹۳۲ روستا داریم که اگر در شرایط عادی بخواهید این روستاها را بگردید زمان زیادی می خواهد. ما ۵۴۳۵ پس لرزه داشته ایم. پس لرزه هایی که برخی به اندازه زلزله بم بوده است و ما در تمام این سختی ها کار کردیم.»
بازوند با بیان اینکه باید تعدادی از افرادی که در شهر هستند زمستان را در کانکس ها بگذرانند، می گوید: «افرادی که مستاجر هستند و خانه ندارند الان در کانکس زندگی می کنند. آب و برق کانکس ها رایگان است و در حال بررسی طرح خانه مستاجری هستیم.»
زلزله زدگان شرایط روحی خوبی ندارند
مردم اما کانکس ها را با وجود آب و برق رایگان مکان مناسبی برای زندگی نمی دانند. الیاس مهدوی یکی از شهروندان سر پل ذهاب در گفت و گوی تلفنی با خبرنگار شفقنا زندگی می گوید: «شرایط خوبی نداریم. همه عصبی شده اند و امیدی به فردا ندارند. زمان زیادی از آغاز ساخت و سازها نگذشته بود که قیمت ها افزایش پیدا کرد. با وامی که از دولت گرفتیم یک طبقه هم نمی توانیم بسازیم. فونداسیون زدیم قیمت ها بالا رفت. قیمت ها که بالا رفت دستمزد کارگر هم زیاد شد. ما هم پارکینگ ها را سقف زدیم تا سرپناهی داشته باشیم. ولی فرصت نشد سقف را ایزوگام کنیم و با اولین باران پاییزی سقف ها نم دادند و دیوارها را هم خراب کردند.»
مهدوی که خود کارمند بانک است و از شرایط مالی مناسبی برخوردار است، می گوید: « یک سال را بی سرپناه بودیم. همه عصبی شده اند و هر کس برای زندگی خودش تلاش می کند. دزدی در شهر زیاد شده و خیلی ها به فکر خودکشی هستند. در یک سال گذشته ۳ نفر از دوستانم خودکشی کرده اند و یک نفر را از خودکشی منصرف کرده ایم.»
مردم زلزله زده یک سال را بدون سر پناه گذرانده اند. همه می دانند زمستان سوز و سرما و سینه پهلو دارد. نم باران میان خاک ها می لغزد و رفت و آمد را برای شان سخت که نه نا ممکن می کند. برخی کارد به استخوان شان رسیده و طبق گفته مجتبی جاسمی، رییس شورای شهر سر پل ذهاب، آخرین راه به دست آوردن پول را فروش کلیه می دانند: «مردمی هستند که حاضرند کلیه خود را بفروشند تا کار ساخت و ساز را انجام دهند؛ این درد است. زلزلههای پی در پی، روح و روان مردم را به هم ریخته است. مردم با هزینههای خود آواربرداری کردند، برای آواربرداری هر خانه نزدیک به دو میلیون تومان هزینه برای اجاره بیل مکانیکی و کمپرسی پرداخت کردند تا کار آواربرداری انجام شود. بنیاد مسکن باید این کار را انجام میداد، اما متاسفانه اعلام کردند که نمیتوانیم و مردم کرمانشاه با قرض کار آوار برداری را انجام دادند.»
مردم از ترس زلزله کانکس ها را از دست نمی دهند
اگر چه طبق گفته های بازوند کارها تا کنون خوب پیش رفته و ساخت و سازها تا سال ۹۸ به پایان می رسد، اما مردمی که یک سال را در کانکس ها سپری کرده اند هراس دارند خانه های شان تا سال های سال اسکلتی باقی بماند و فرزندان شان کانکس نشین شوند. فرزاد دوستیان، یکی دیگر از شهروندان سر پل ذهاب در گفت و گوی تلفنی با خبرنگار شفقنا زندگی می گوید: «با توجه به افزایش قیمت ها اینجا در حد یک شهر اسکلتی باقی می ماند. قیمت کارگر، مصالح ساختمانی و حمل و نقل چندین برابر افزایش پیدا کرد. وام های دولتی شامل صاحب ملک ها و مقدار آن ها براساس نظریه کارشناس مشخص شد. خانه خود ما تخریبی بود. فقط ۲۰۰ میلیون تومان برای اسکلت هزینه شد و در حد اسکلت ماند.»
او می گوید: « قیمت اجاره بها بسیار بالاست. تجمع کارگران و بناهایی که از شهرهای دیگر آمده اند که طبق شنیده ها به ۱۰ هزار نفر می رسد، افزایش قیمت دلار و کاهش خانه های اجاره ای بر اجاره بها مسکن اثر بسیاری گذاشته است. متاسفانه بر قیمت ها نظارتی وجود ندارد. مردمی هم که در خانه های شان مستقر شده اند از ترس زلزله مجدد کانکس های شان را حفظ کرده اند. البته مکان هایی که عمومیت بیشتری دارند مثل خیابان های اصلی و چهار راه ها کانکس ها را جمع کرده اند، اما در پارک ها و حاشیه شهر هنوز کانکس ها و چادر ها برقرار هستند. در جاهایی که کانکس و چادر برقرار است وضعیت بهداشتی هم خیلی بد است. هر چند خانوار یک حمام و دستشویی پرتابل دارند. خیلی جاها آب جمع می شود.»
بازوند می گوید: «در آغاز به خانه های روستایی ۴۰ میلیون تومان وام دادیم و به خانه های شهری ۵۰ میلیون تومان. در سفر آقای جهانگیری به هر خانوار ۵ میلیون تومان بلاعوض پرداخت شد و ۱۰ میلیون تومان هم بعد اضافه کردیم. در واقع تا کنون به هر خانه روستایی ۵۲ میلیون تومان و هر خانه در شهر ۷۲ میلیون تومان پرداخت شده است و با این مبلغ خانه قابل سکونت می شود. ممکن است نما و برخی از کارهای دیگر انجام نشود اما ساکنین می تواند خانه را به مرحله سکونت برسانند و بعد به مرور زمان نقاشی، سرامیک، نما و … را انجام دهند.»
او می گوید: «بار مالی این زلزله برای دولت حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان بوده و با تنگناهایی که دولت داشته سر سوزنی کوتاهی نکرده است. رییس جمهور ۳۶ ساعت بعد در منطقه مستقر شد. تمام وزرا و معاون اول آمده و همه کمک کرده اند. اگر بخواهیم در رابطه با یک انسجام ملی مثال بزنیم این زلزله مصداق انسجام ملی است. مقام معظم رهبری خوشان تشریف آوردند، پیام دادند و کمک کردند. مردم و مسئولین به میدان آمدند و بحرانی که می توانست خیلی سخت تر باشد در کمتر از یک سال تا حدودی سامان پیدا کرد. در زلزله بم بعد از ۸ ماه ساخت و ساز را آغاز کردند، ولی ما طبق سفارش مقام معظم رهبری که فرمودند در این زلزله سرعت عمل داشته باشید، در روزهای اول آوار برداری را آغاز کردیم. وسعت کار خیلی زیاد است. شما تصورکنید شخصی که بدون هیچ یک از این مشکلات می خواهد خانه ای بسازد حداقل یک تا یک سال و نیم زمان نیاز دارد.»
پیمانکاران بنیاد مسکن دست زلزله زدگان را در حنا گذاشتند!
هراس از زلزله، مشکلات مالی، تورم، افزایش قیمت مصالح و دستمزد، فقر و بیکاری مشکلاتی هستند که زلزله زدگان در این یک سال آن ها را تجربه کرده اند، اما باید به این تجربه های تلخ بی تدبیری مسئولان بنیادهای مسکن را هم اضافه کنیم که در سهل انگاری در قرارداد با پیمانکاران میدان را برای سو استفاده آن ها باز گذاشته اند.
فرهاد تجری، نماینده مردم قصر شیرین، سرپل ذهاب و گیلان غرب، در گفت و گو با خبرنگار شفقنا زندگی اقدامات اولیه در مناطق زلزله زده را رضایت بخش می داند و می گوید: «در روزهای اول اقدامات خوبی از سوی عموم مردم و مسئولین شاهد بودیم. مقام معظم رهبری، رییس جمهور، رییس مجلس و قوه مقننه تلاش کردند تا مشکلات مردم زلزله زده به حداقل برسد. دولت مساعدت خوبی داشت و اعتبارات خوبی در اختیار بنیاد مسکن قرار گرفت. در روزهای اول وقوع زلزله شاهد بحران وسیعی بودیم و اگر همراهی عمومی مردم نبود و یک بسیج عمومی از مردم و مسئولین نداشتیم شاید فاجعه دیگری هم رخ می داد. نه تنها این اتفاق رخ نداد، بلکه شاهد خدمات ویژه ای بودیم و به فاصله ۱۲ ساعت از زلزله یک نفر مجروح هم در محل وقوع حادثه نماند و همه خیلی سریع به مراکز درمانی منتقل شدند. با وجود فراوانی حادثه و وسعت منطقه کارها خوب پیش می رفت تا اینکه به مرحله اسکان و ساخت و ساز رسیدیم. در این مرحله آن روندی که مورد انتظار بود مقداری کاهش پیدا کرد.
پس از آن در شرایط حادتر به افزایش قیمت ها، تحریم ها و تورم برخوردیم و این باعث شد به مردم مناطق زلزله زده فشار مضاعف وارد شود و شاید اگر در جاهای دیگر این افزایش قیمت ها کمتر نمود پیدا کرد و مردم حق انتخاب های دیگر داشتد در این مناطق به جهت اجبار مردم در یک سری از خرید ها مثل مصالح ساختمانی متاسفانه فشار بیشتری به مردم وارد شد و مردم همچنان با افزایش قیمت ها، نبود اجناس و مصالح درگیر هستند.
البته این موارد را در دولت مطرح کرده ایم و منتظر تصمیمات جدید هستیم. قیمت ها به طور مداوم در حال افزایش است و نرخ تورم ثابت و پایدار نیست و ارقامی که دولت تا ۳ ماه پیش به عنوان وام و کمک هزینه بلاعوض پرداخ کرده است با این افزایش قیمت ها نتوانسته پاسخگو باشد.»
او ادامه می دهد: «در آغاز کار پیمانکاران بومی عمدتا آسیب دیده بودند و تعداد آن ها جوابگوی کار نبود. به همین دلیل بنیادهای مسکن پیمانکاران و طرف قراردادهای استان های معین خودشان را به کار گرفتند و به شکلی قرارداد اجباری با مردم بسته شد. امروز که شاهد افزایش قیمت ها هستیم برخی از پیمانکاران ورشکست کردند و بعضی دیگر متواری شدند. ساختمان ها نیمه کاره مانده اند و هیچ کس حتی بنیاد مسکن هم پاسخگوی مردم نیست.»
عملکرد سلبریتی ها هنوز نمره ای ندارد
و اما سلبریتی ها یکی از اضلاع کمک های مردمی و کمک کننده های مالی در ساخت و ساز ها بودند که گاهی مورد هجمه و گاهی مورد تقدیر و تشکر قرار گرفتند. با اینک مدتی پیش امید قادری،رییس سازمان بهزیستی کرمانشاه، گفته بود: « حتی یک واحد نیز برای افراد صدمه دیده در زلزله توسط چهرههای معروف ساخته نشده است» بازوند از عملکرد آن ها تشکر می کند و می گوید: «هر سه نفر کمک کردند و کارشان را به خوبی انجام دادند. ما هم شرایط لازم را برای آن ها فراهم کردیم. هر کس می گوید آن ها کار نمی کنند اشتباه کرده است. البته این ها افراد معروفی هستند که ما می شناسیم و ممکن است در منطقه افرادی هم باشند که ما نشناسیم.»
تجری هم ارقام جمع آوری شده توسط سلبریتی ها را در مقابل نیاز مناطق زلزله زده رقم بالایی نمی داند و می گوید: « این کمک ها فوریت داشت و باید در زمان خودش هزینه می شد. تاخیری که پیش آمد جای نقد داشت. پول ها در حساب ها مانده بود و اقدامی انجام نمی شد. البته چون هنوز عملکرد این افراد تکمیل نشده است، نمی توانیم قضاوتی داشته باشیم. در آینده باید عملکرد هر کدام از آن ها جداگانه ارزیابی شود. برخی عملکردها مثبت، برخی منفی و برخی هم عملکرد مشخصی ندارند که تمام اینها قابل بررسی و نقد است.»