شفقنا زندگی- بر اساس طرح آییننامهای مبنی بر اهدای عضو از محکومان به اعدام، واکنش افراد شاخص حوزه پیوند کشور مانند دکتر ایرج فاضل- پدر پیوند عضو ایران،رئیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران و رییس بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی تهران را به دنبال داشت و تاکید کردند که چنین کاری از نظر اخلاقی درست نبوده و تیمهای پیوند حاضر به انجام آن نیستند.
رئیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران: استفاده از اعضای پیوندی محکومان به اعدام غیراخلاقی است
رئیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران در واکنش به موضوع پیوند عضو از محکومان به اعدام گفت: استفاده از اعضای پیوندی محکومان به اعدام امری غیراخلاقی است و شأن و حیثیت سیاسی و بین المللی کشور را مخدوش می کند.محمود عباسی روز شنبه در گفت و گو با ایرنا با اشاره به ماده ۴۷ آیین نامه اجرای احکام افزود: هرچند اجرای مفاد این ماده منوط به تدوین آیین نامه ای است که باید توسط وزارت دادگستری و وزارت بهداشت تهیه شود ولی با توجه به تنافی این موضوع با ارزش های اخلاقی بعید می دانم چنین آیین نامه ای تدوین شود.
وی ادامه داد: اگر آیین نامه آن هم تدوین شود، هیچ اثری بر اجرای آن مترتب نیست و به جرگه مقررات متروک می پیوندد همچنین حیثیت و اعتبار بین المللی کشور را به عنوان یکی از کشورهای پیشتاز در زمینه پیوند اعضا مخدوش می کند و از سویی دیگر ممکن است زمینه ترویج سوداگری و قاچاق اعضای پیوندی را فراهم کند.عباسی درباره ضرورت تدوین این آیین نامه اظهار داشت: البته تنظیم مفاد آیین نامه اجرای احکام لازم و ضروری است اما ماده ۴۷ آن، محل تأمل و تردید است که به نظر می رسد هرگز تهیه و تدوین نشود و قطعاً اگر این آیین نامه در هیات وزیران مورد بررسی قرار می گرفت، هرگز تصویب نمی شد زیرا حداقل دو وزیر بهداشت و رفاه نسبت به آن واکنش نشان می دادند.رئیس اتحادیه انجمن های علمی گروه حقوق ایران اضافه کرد: قوه قضائیه باید هنگام بررسی اینگونه آیین نامه ها از نظرات تخصصی جامعه پزشکی بهره گیرد البته ما از منظر حقوق بشر نیز طی نامه ای به قوه قضائیه خواستار لغو این ماده شده ایم.
نایب رئیس انجمن بین المللی اخلاق زیستی اسلامی با استناد به خاطره ای از اظهارنظر حقوقی و اخلاقی خود در سال ۱۳۸۴ در شورای عالی پیوند اعضا گفت: یک قاچاقچی محکوم به اعدام از زندان تایباد که با چند صد کیلو مواد مخدر دستگیر، به اعدام محکوم شده و حکم وی قطعی و در انتظار اجرا بود، در نامه ای به وزیر بهداشت وقت خواستار اهدای اعضای پیوندی خود به نیازمندان شد. این موضوع برای اظهارنظر در اختیار من قرار گرفت؛ بعد از بررسی های لازم، اعلام کردم، با توجه به دیدگاه فقها و موازین قانونی ایرادی بر اهدای اعضای محکوم مترتب نیست اما از منظر اخلاقی نمی توان آن را پذیرفت ضمن اینکه حیثیت و اعتبار بین المللی کشور را مخدوش می کند و به این ترتیب موضوع از دستورکار خارج شد.عباسی گفت: متاسفانه چین در این زمینه تجربه تلخی پشت سر گذاشته است و هنوز هم این کشور در عرصه بین المللی به عنوان کشوری که از اعضای پیوندی محکومان استفاده می کند، شناخته می شود.
رییس بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی: پزشکان زیر بار پیوند عضو از اعدامیان نمیروند
در ادامه این واکنشها دکتر علی جعفریان – رییس بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی (ره) نیز در گفتوگو با ایسنا، ضمن مخالفت با اهدای عضو از محکومان به اعدام، گفت: سابقه این موضوع محدود به چین است؛ چراکه هم تعداد اعدامهایشان زیاد است و هم مشکلاتی از نظر فرهنگ اهدای عضو از فرد مرگ مغزی دارند.وی با بیان اینکه در دنیا به شدت با این موضوع مخالفت شده است، گفت: زیرا عنوان میشود که وقتی موضوع اهدا مطرح است، فرد حتی برای بعد از مرگش موافقت میکند که اعضایش را اهدا کند، کارت اهدای عضو دریافت میکند و خودش مایل به اهدای عضو است، اما فرد اعدامی اصلا چنین شرایطی ندارد و معنای تمایل برای او معلوم نیست و در واقع وقتی این موضوع مطرح میشود، فشار زیادی بر روی فرد وجود دارد.
جعفریان تاکید کرد: از طرفی اگر قرار باشد، حکم اعدام به صورت اهدای عضو اتفاق بیفتد، گروه پزشکی زیر بار چنین کاری نمیرود. در این رابطه دکتر فاضل نامهای نوشتند و با این اقدام مخالفت کردهاند. طبیعتا هیچ یک از ما چنین کاری نخواهیم کردند. حال مدل دیگری وجود دارد که فرد با وسیله دیگری مانند تزریق دارو یا هر چیزی اعدام میشود و بعد اگر رضایت داده باشد، از ارگانهایش استفاده میشود. در این حوزه هم از آنجایی که این اقدام را در سایر موارد انجام نمیدهیم، در اینجا هم که بحث اخلاقی مطرح است، قطعا انجام نخواهیم داد.رییس بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی (ره) همچنین گفت: به نظر من طرح این موضوع نوعی نپختگی بوده است و از هیچ یک از کسانی که باید در این حوزه مشورت گرفته میشد، مشاوره نگرفتند. تصور کردند که با این اقدام مشکلی حل میشود، اما این اقدام اصلا مسالهای را حل نمیکند و از نظر اخلاقی زیر سوال است. گروههای پزشکی هم چنین اقدامی را انجام نمیدهند.
جعفریان تاکید کرد: چنین اقدامی اشتباه است و فضای اهدای عضو را در کشور کاملا به شائبههای اجباری بودن، آلوده میکند. بنابراین این اقدام نه از نظر تعداد مشکلی را حل میکند و نه از نظر پرستیژ کشور مناسب است و تاکید میکنم که گروههای پیوند هم اصلا این اقدام را انجام نمیدهند. تدوین چنین آیین نامهای، اقدام شتاب زدهای بوده که بدون مشورت با افراد شاخص این حوزه، مطرح شده و اصلا عملیاتی نیست.وی همچنین اظهار کرد: تیم های پیوند با این اقدام مخالفند و انجمن علمی پیوند اعضا هم رسما نامه زده و با این اقدام مخالفت کرده است. افراد شاخص حوزه پیوند مانند دکتر ملک حسینی و دکتر فاضل نیز با این اقدام مخالفت کردهاند. باید توجه کرد که انجام چنین کاری به نفع کشور هم نیست.
اعتراض رییس جامعه جراحان ایران به پیوند عضو از اعضای محکومین به اعدام
رییس جامعه جراحان در نامهای به رییس قوه قضاییه، نسبت به پیوند عضو از اعضای محکومین به اعدام، مطابق ماده ۴۷ آئین نامه اجرای احکام کیفری، معترض شد.براساس اعلام اداره کل روابط عمومی سازمان نظام پزشکی کشور، در متن نامه دکتر فاضل – رییس مجمع انجمن های علمی گروه پزشکی ایران خطاب به رییس قوه قضاییه آمده است:
«حضرت حجت الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رییسی
رییس محترم قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران
ماده ۴۷ آئین نامه اجرای احکام کیفری مبنی بر استفاده از اعضای بدن محکومین به اعدام به هر شکل و با هر پیشزمینهای موجب نگرانی و تشویش خاطر گسترده جامعه پزشکی و به ویژه جراحان و پزشکان شریفی شده است که عمری را برای اعتلای پزشکی مملکت و رفع نیازهای مردم مصروف داشتهاند.استفاده ازاعضای بدن محکومین به اعدام سابقه بسیار ناخوشایند، مذموم و به شدت نقدپذیر دارد و نه تنها کمک چندانی به نیازمندان نخواهد کرد بلکه آبروی احترام برانگیز پدیده پیوند اعضاء را که با صرف عمر، مجاهدت و فداکاری گروه بزرگی از پزشکان این مملکت کسب شده است به شدت تهدید و زیر سئوال خواهد برد.اینجانب به عنوان یکی از پایهگذاران پیوند اعضاء در ایران پس از انقلاب، ضمن اعتراض شدید اعلام میکنم که شخصا هرگز حاضر به استفاده از این شیوه مذموم نخواهم بود و مطمئنم بسیاری از همکاران شریف و بلند آوازهام نیز در چنین احساسی شریک میباشند.خواهشمند است دستور فرمایید درمورد حذف این ماده اقدام سریع و شایسته به عمل آید.»
واکنش قوه قضاییه
قوه قضائیه در پاسخ به رئیس جامعه جراحان اعلام کرد: در حال حاضر در مورد موضوع اهدای عضو محکومان هیچ تصمیمی اتخاذ نشده است. غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه نیز در تاریخ یکم تیرماه در رابطه با اهدای عضو از ناحیه محکومان به بیان توضیحاتی پرداخت و اظهار داشت: تاکنون از ناحیه قوه قضاییه هیچ ابلاغیه، آیین نامه و دستورالعملی در مورد اهدای عضو توسط محکومان به قصاص، اعدام و سایر محکومیتهای کیفری تصویب و ابلاغ نشده است.وی افزود: قطعاً موضوع اهدای عضو به صورت داوطلبانه از ناحیه محکومان، نیازمند بررسیهای فقهی، حقوقی، بهداشتی و پزشکی، اجتماعی و اجرایی است و اگر قرار باشد در این زمینه نفیاً یا اثبتاً تصمیم گرفته شود، همه ابعاد آن بررسی خواهد شد.
اسماعیلی تاکید کرد: بر همین اساس، در آیین نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو که اخیراً تصویب و ابلاغ شده، این نکته مورد اشاره قرار گرفته است که اگر فردی از محکومان شخصاً، داوطلب اهدای عضو، قبل و بعد از اجرای مجازات باشد، کمیسیونی مرکب از معاونت حقوقی قوه قضاییه، وزیر دادگستری و رئیس سازمان پزشکی قانونی، با بررسی جهات مختلف دستورالعملی را تهیه و ارائه کنند.سخنگوی قوه قضائیه خاطرنشان کرد: به طور طبیعی در آن دستورالعمل اینکه این درخواست قابل اجابت است یا خیر و اگر قابل اجابت بود، ضوابط فقهی، حقوقی، پزشکی و اجتماعی و اجرایی آن چگونه خواهد بود، تبیین خواهد شد.
نظر مراجع عظام تقلید درباره اهدای اعضای اعدامی
متن پرسش شفقنا و پاسخ این مراجع تقلید شیعیان در پی می آید:
آیا در مواردی که اعدام برای قصاص از قتل صورت می پذیرد می توان با توافق خانواده شاکی و فرد اعدامی، اهداء اعضاء حیاتی صورت پذیرد؟ در مواردی که اعدام به دلیلی غیر از قصاص صورت می پذیرد آیا می توان با توافق محکوم و قاضی به جای اعدام، فرد از طریق اهداء اعضای حیاتی معدوم شود؟
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی
باسمه تعالی
اجازه این امر به عهده حاکم شرع است . وی می تواند با درنظر گرفتن مصلحت جامعه ومصلحت اولیای دم ومصلحت خانواده فرد اعدامی از این راه مبادرت به اعدام کند.
بنابراین حکم در هر مورد ممکن است با مورد دیگر متفاوت باشد.
حضرت آیت الله العظمی سید سعید حکیم
بسم الله الرحمن الرحیم وله الحمد
در صورتی که فردمحتاج فعلا موجود باشد وزنده ماندن ایشان موقوف بر عضو باشد با توافق آنها بلکه بدون توافق شاکی مانعی ندارد.
– مورد مانند سابق است
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی
بسمه تعالی
جایز نیست
حضرت آیت الله العظمی صانعی
بسمه تعالی
اگر درباب قصاص باشد؛ولی دم حق دارد قاتل رابکشد ولی نمی تواند اورا به نحوی بکشد که اذیت شود،پس درچنین جایی ولی دم می گوید آیا حاضر هستی بیهوشت کنیم ومثلا قلب تو را برداریم،اگر گفت :آری،مانعی ندارد ولی اگر گفت :نه،چنین حقی را ولی دم ندارد، چون اولا قلب وعضو اومال خودش است و ولی دم به بیشتر از گرفتن جانش حق ندارد وثانیا اگر ادعا می کند اذیت می شود ولو با بیهوشی با فرض ادعاها هم نمی توان اورا چنین کشت. واگر درباب حدود باشد،اگر نوع قتل خصوصیت دارد وجزا معین شده مثل ضرب به سیف مثلا نمی توان چنین کاری کرد ولی اگر اصل کشتن به نوع آن معین نشده دراین جا محکمه با رضایت او چنین کاری را دارد واما بدون رضایت او چنین قتلی را ندارد چون محکمه فقط به خونش حق دارد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
بسمه تعالی
جایز نیست