شفقنا زندگی- مصطفی سلیمانی، روانشناس در یادداشتی که برای شفقنا زندگی ارسال کرده آورده است:آگاهسازی نوجوانان از فضای مجازی
۱. اعتمادسازی والدین:
ناگفته پیداست که استفادهی صحیح یا ناصحیح نوجوان از فضای مجازی، به میزان ارتباط والدیناش با او، یعنی به نحوهی مواجههی والدین با نوجوان بستگی دارد. به این صورت که اگر والدین رفاقت و صمیمیت را چاشنی کار تربیتی خود قرار داده باشند، نوجوان نیز بیتردید جذب آنها خواهد شد و در ادامه، در فضای مجازی نیز، در صورت نیاز، جایگاه صحیح خود را پیدا خواهد کرد.
۲. بلوغ و خامی:
نبود تجربهی کافی در مرحلهی بعد از بلوغ، موقعیت آسیبزا و پرمشکلی را برای نوجوان ایجاد میکند. از آنجایی که دوران بلوغ با استقلالطلبی مساوی است، بدیهی است که مدیریت و نظارت والدین گاهی راه به جایی نمیبرد؛ زیرا برخورد مستقیم و محسوس والدین در چنین شرایطی محکوم به شکست است، لذا کنترلگری مستقیم جواب نمیدهد.
۳. عدم تشخیص نوجوان:
در صورت عدم آگاهی نوجوان از فضای مجازی، درصد آسیبپذیری او بیشتر میشود؛ زیرا قوهی تشخیص نوجوانان به قدری نیست که درست را از نادرست جدا کنند. از طرفی نمیتوان نوجوان را از فضاهای مجازی محروم ساخته و یا برای او قوانین خشک ممنوعیتی ایجاد کرد.
در نتیجه، میتوان به عنوان راهکار، با ایجاد برنامههای متنوع در خانه و زندگی، میزان اعتماد نوجوان به والدین را افزایش داد تا به این ترتیب، فضای مجازی در اولویت و رتبههای بعدی قرار بگیرد.
۴. ابتلا به افسردگی:
اگر نوجوان نسبت به ابعاد مختلف فضاهای مجازی آگاهی لازم را نداشته باشد، برداشت کاملاً سطحی و نمایشیای از آن خواهد داشت. به عنوان مثال، این کاملاً قابل پیشبینی است که هرگاه یک نوجوان، لحظات شاد و با نشاط به اشتراک گذاشته شدهی یک شخص را در فضای مجازی میبیند، درصدد مقایسهی او با خودش میافتد و سریعاً این سؤال را از خودش میپرسد که: «چرا من مانند آن شخصِ حاضر در فضای مجازی، خوشحال نیستم؟! چرا زندگی من شاد نیست؟!»
باید توجه داشت که این دسته از مقایسهها، به دلیل برآورده نشدن خواستهها، عدم گنجایش و عدم آگاهی نوجوان، میتواند در او به خشم فروخورده، پرخاشگری و بعضاً گوشهگیری و عدم رضایت از زندگی تبدیل شود و لاجرم افسردگی، بیحالی و خشونت را با خودش به ارمغان بیاورد.
۵. الگوبرداری اشتباه:
به خاطر نبود شاخصهای معین و به دلیل بیتجربگی افراد نوجوان، افراد ناشناس و غیر استاندارد از جهات اخلاقی، میتوانند به سرعت برای نوجوانان حالت الگو و شاخص پیدا کنند؛ و به دلیل بالا بودن میزان آسیبپذیری نوجوان، میتوانند او را به راحتی به تضادهای جدی در زمینههای مختلف دچار کنند.
۶. ممنوعیت نوجوان:
یکی از اشتباهات رایج والدین در وضعِ ممنوعیتهای غیر منطقی فضای مجازی است. طبیعی و منطقی است که بعد از اینکه یک نوجوان با اینگونه فضاها آشنا میشود و طعم تنوع و جذابیت تصویری و صوتی آنها را میچشد، نمیتوان برای او به صورت مطلق قائل به ممنوعیت استفاده از آنچه که مطلوبش واقع شده شد.
بهترین راهکار برای گذرِ سلامت و پربارِ از سنین نوجوانی فرزند، همسو شدن و همراهی والدین با فرزندان است.
اگر والدین برای فرزندان خود زمان کافی خرج کنند، فضای مجازی هیچگاه برای نوجوانان جذابیت بیش از حد پیدا نخواهد کرد. این فضاها تنها زمانی برای یک نوجوان دغدغه میشوند که احساس تنهایی و طرد شدگی داشته باشد. اگر نوجوان احساس کند که والدینش درکش میکنند، حس کنجکاوی و تجسس در فضاهای مجازی هرگز در او غیر معقول و افراطی نخواهد شد.
۷. نظارت غیر مستقیم والدین:
والدین میبایست نحوهی استفاده از فضای مجازی را به نوجوانانشان آموزش دهند و پس از آن، به دلیل حساس بودن نوجوان در این سن، به صورت غیر مستقیم بر فرزند خود نظارت لازم را داشته باشند. نظارت غیر مستقیم موجب میشود که نوجوان علاوه بر احساس استقلال و عزت نفس، در دام خطرناک و آسیبزایِ احساس آزادیِ مطلق نیز گرفتار نشوند. در واقع یک نوجوان باید از رفتار والدیناش اینگونه برداشت کند که دارد خودخواسته به صورت صحیح از این فضاها استفاده میکند.
به این ترتیب، والدین باید با رفاقت و صمیمت خود، با همراهیشان نظارت جدی و استوارشان را عملی کنند.
در علم روانشناسی دینی به وفور از چنین اقتدار تربیتیای یاد شده است.
۸. بلوغ زودرس:
یکی از عوارض دسترسی آزاد به فضاهای مجازی و اطلاعات، واقع شدنِ نوجوان در موقعیتهای محرک جنسی است که به مرور زمان، به بلوغ زودرس او منتهی میشود. آشکار است که محیط و شرایط خانه و خانواده، در ایجاد چنین فضاهایی به شدت تأثیرگذار است.