شفقنا زندگی- امین فرج‌پور: پروفسور پیرس فورستر، استاد دانشگاه لیدز در رشته تغییرات فیزیکی اقلیمی که بر موضوع نقش انسان در تسریع تغییرات آب و هوا در جوامع مختلف تمرکز کرده، در بی‌بی‌سی نوشته که دنیا از نظر آلودگی آب و هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای هم‌چنان در مخاطره بزرگی است و کرونا که انتشار آلودگی‌های محیطی و گازهای گلخانه‌ای را در دوره کوتاهی متوقف کرده بود، در اتمام این ماموریت ناتوان مانده و آلودگی و گازهای گلخانه‌ای دوباره در حال افزایش هستند. اتفاقی که باعث می‌شود امیدواری‌ها درباره کاهش تغییرات اقلیمی در دنیای بعد از کرونا به ناامیدی بگروند.
در این مقاله- گزارش با اشاره به قرنطینه سرتاسری سال گذشته جهان در اثر کرونا آمده که قرنطینه تقریبا سراسری سال گذشته که خیلی ناگهانی رخ داد، تأثیر جالبی بر انتشار کربن داشت. اما این تاثیرات خیلی زود رفع شدند و حالا آنها بسیار سریع‌تر از دیگر جوانب زندگی اجتماعی بشر در حال بازگشت به همان حالت سابق هستند.
پروفسور پیرس فورستر ضمن اشاره به این که به گزارش سازمان بهداشت جهانی در 11 مارس 2020 (زمان اعلام شیوع جهانی کرونا) سیاره زمین در قیاس با زمان پیش از صنعتی شدن تقریباً 1.2 درجه سانتیگراد گرم‌تر شده بود، می‌نویسد که اعلام شیوع جهانی کرونا و قرنطینه‌های متعاقب آن یک افت ناگهانی و بی‌سابقه در فعالیت‌های انسانی را موجب شد، بسیاری از نقاط جهان و کارخانه‌ها تعطیل شدند، اتومبیل‌ها موتورهای خود را خاموش نگه داشتند و هواپیماها نیز زمین‌گیر شدند.
از آن زمان به این سو تغییرات عظیم و چشمگیری رخ داده و برای دانشمندان اقلیمی دستاوردهای علمی کاملاً جدید و گاه غیرمنتظره‌ای را به ارمغان آورده است.
در واقع از کرونا درس‌های بزرگی گرفته‌ایم:
الف: علم اقلیم می‌تواند با داده‌های واقعی پیش‌بینی کند
همه‌گیری کرونا ما را به فکر انداخت که چگونه می‌توان برخی از مشکلات نظارت بر انتشار گازهای گلخانه‌ای و به ویژه دی اکسید کربن را در زمان واقعی برطرف کرد. هنگامی که در مارس 2020 بسیاری از کشورها قرنطینه شدند، در اختصاص بودجه مبارزه جهانی با کربن تاخیر به وجود آمد و به پایان سال موکول شد. اتفاقی که باعث شد دانشمندان اقلیمی در جستجوی داده‌های دیگری برای محاسبه تغییرات دی اکسید کربن باشند.
از این نظر از اطلاعات مربوط به قفل شدن و قرنطینه کشورها می‌توان به عنوان آینه‌ای برای انتشار گازهای گلخانه‌ای استفاده کرد. به عبارت دیگر، تعیین میزان انتشار از بخش‌های مختلف اقتصادی یا کشورهای مختلف قبل از همه‌گیری و تعیین میزان کاهش فعالیت‌ها تا حد زیادی می‌تواند در تخمین میزان کاهش انتشار آلودگی‌ها کمک کند.
در ماه مه سال 2020 یک مطالعه دانشگاهی با تاکید بر سیاست‌های قرنطینه‌ای دولت‌ها و داده‌های کاهش فعالیت در سراسر جهان پیش‌بینی کرد که تا پایان سال شاهد کاهش 7 درصدی در میزان انتشار CO2خواهیم بود. رقمی که بعداً توسط پروژه کربن جهانی تأیید شد. این مطالعه را به زودی تحقیق دیگری توسط تیم خودم دنبال کرد، که از داده‌های گوگل و اپل برای انعکاس تغییرات 10 آلاینده مختلف استفاده کرده بود. البته این دو مطالعه تنها تحقیق‌های موجود در این زمینه نیستند و مطالعه دیگری هم بعد از آن انتشار دی‌اکسید کربن را با استفاده از داده‌های احتراق سوخت فسیلی و تولید سیمان ردیابی کرده است.
آخرین داده‌های مبتنی بر تحرک گوگل نشان می‌دهد که اگرچه فعالیت روزانه انسانی هنوز به سطح قبل از همه‌گیری بازنگشته، اما تا حدودی شاهد بهبود در اوضاع هستیم. موضوعی که در آخرین تخمین از میزان آلاینده‌ها نیز منعکس شده است- که نشان می‌دهد پس از بازگشت محدود پس از اولین مرحله قرنطینه‌ها و تعطیلی‌ها شاهد یک روند رو به رشد نسبتاً ثابت در انتشار کربن و گازهای گلخانه‌ای در نیمه دوم سال 2020 بوده‌ایم. این اتفاق یک بار دیگر در زمان موج دوم کرونا و قرنطینه و بازگشت بعد از آن نیز تکرار شد.
به هر حال، با پیشرفت همه‌گیری، پروژه مونیتورینگ کربن روش‌هایی را برای ردیابی انتشار دی اکسید کربن ابداع کرده و یک روش ارزشمند جدید برای دستیابی به این نوع آگاهی به ما داده است.
ب: قرنطینه هیچ تاثیر چشمگیر و دراماتیکی بر تغییرات آب و هوایی نداشته!
به نظر می‌رسد که برعکس آن‌چه بسیاری انتظار داشتند، همه‌گیری کرونا، چه در کوتاه مدت و چه در یک بازه بلندمدت، تأثیر زیادی در تلاش برای مقابله با تغییرات آب و هوایی و اقلیمی نخواهد داشت. در حقیقت پیش‌بینی شرایط اقلیمی سال 2030 نشان از این دارد که دمای هوا در آن سال تنها حدود یک‌صدم درصد با دمای امروز تفاوت خواهد داشت. یعنی کووید 19 تنها در حد یک‌صدم درصد در کاهش دمای هوا موثر خواهد افتاد!
به رغم این‌که امیدواری‌های زیادی وجود داشت، تحقیقات بسیاری از دانشمندان نشان داد که قرنطینه جهانی تأثیر زیادی در تغییر در زمینه گرمایش جهانی نداشته- و نخواهد داشت. در حقیقت با این‌که صنایع تقریبا متوقف شدند، آلودگی هوا کاهش یافت و توانایی ذرات معلق حاصل از سوختن سوخت‌های فسیلی در زمینه انعکاس نور خورشید به دور از زمین و خنک شدن متعاقب آن اثبات شد؛ اما تأثیر این شرایط بر دمای کره زمین کوتاه مدت و بسیار ناچیز بود (فقط 0.03 درجه سانتیگراد افزایش داشت)، اما با این حال باز هم این تاثیر بیشتر از تغییرات دیگر مربوط به قرنطینه و تعطیلی در ازن یا میزان انتشار دی اکسید کربن بود.
در حقیقت پیش‌بینی شرایط اقلیمی سال 2030 بر اثر مدل‌های ساده آب و هوایی نشان از این دارد که دمای کره زمین در نتیجه کووید 19 تنها در حدود 0.01 درجه سانتیگراد با دمای امروز تفاوت خواهد داشت و به بیانی دیگر دمای هوا در ده سال آینده در حد ناچیزی پایین‌تر از تخمین‌هایی خواهد بود که کشورها در اوج همه‌گیری کرونا امیدش را داشتند.
پ: برنامه مناسبی برای اقدامات آب و هوایی نیست!
توقف موقت روند عادی زندگی که در چهارده ماه اخیر با تعطیلی‌های متوالی مشاهده کرده‌ایم، نه تنها برای متوقف کردن تغییرات آب و هوایی کافی نیست، بلکه پایدار هم نیست: یعنی در حقیقت کرونا هم مانند مانند تغییرات آب و هوایی و اقلیمی بیشترین آسیب‌ها را به آسیب‌پذیرترین افراد وارد آورده است. یعنی باید دنبال راهکارهایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بدون تأثیرات اقتصادی و اجتماعی قرنطینه و تعطیلی باشیم و راه‌حل‌هایی برای کاهش انتشار کربن و آلودگی درعین تقویت سلامت، رفاه و عدالت نیز پیدا کنیم.
جاه‌طلبی‌ها، آرزومندی‌ها و اقدامات گسترده اقلیمی توسط افراد، موسسات و مشاغل مختلف هنوز هم اهمیت حیاتی دارند، اما این اقدامات باید در کنار و با پشتیبانی تغییرات اقتصادی ساختاری انجام گیرند.
متأسفانه، سرمایه‌گذاری سبز تاکنون در سطحی که انتظار می‌رود، به انجام نرسیده است. با این حال تا چند ماه آینده سرمایه‌گذاری‌های بیشتری انجام خواهد شد. به بیانی بهتر، ضروری است که اقدامات اقلیمی در فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های آینده مورد توجه قرار گیرد. بنا به تخمین و پیش‌بینی دانشمندان اقلیمی رشد فقط 1.2٪ در تولید ناخالص داخلی جهان (در بسته‌های بهبود اقتصادی بعد از کرونا) می‌تواند تاثیری در حدود 1.5 درجه سانتیگراد در میزان گرمایش جهانی داشته باشد و این به معنای آینده‌ای خطرناک‌تر و هزینه‌هایی بالاتر خواهد بود. بله، شاید مد نظر قرار دادن مسایل اقلیمی در تولید و سرمایه‌گذاری دشوار و پرهزینه باشد، اما به رغم این دشواری‌ها و خطرات، پاداش بالقوه آن نیز بسیار قابل توجه است.