شفقنا زندگی – نشریه علمی «ساینتیفیک آمریکن» راههایی را که هر شخصی برای افزایش سلامتی- و نه فقط سالهای عمرش- باید دنبال کند، در مطلبی مفصل ردیف کرده است.در این مطلب به موضوعی به نام «زیستشناسی یا بیولوژی سالمندی» اشاره شده که راههایی را که میتوانند به افزایش طول عمر و به خصوص زندگی سالم طولانی- بهدور از بیماریهای جدی- منتهی شوند، نشان میدهد.
به گزارش سرویس ترجمه شفقنا از نشریه علمی «ساینتیفیک آمریکن»؛ در طول یک قرن گذشته میانگین امید به زندگی در کشورهای توسعهیافته نزدیک به ۳۰ سال افزایش یافته و از حدود ۵۰ سال به ۸۰ سال رسیده است. در واقع در این صد سال اخیر واکسنهای مختلف، خدمات بهداشتی، آنتیبیوتیکهای گوناگون و پیشرفتهای دیگر در زمینه پزشکی و بهداشت به افراد بیشتری اجازه داده تا از بیماریهای عفونی مختلفی که زمانی نه چندان دور باعث مرگ بسیاری از مردم در دوران کودکی میشدند، جان به در برده و سالهای بیشتری را زنده بمانند.
به طور کلی طول عمر طولانیتر را میتوان موفقیتی مهم در حوزه سلامت عمومی دانست. با این حال علاوه بر طول عمر یک پارامتر جدید و مهم نیز به نام زندگی سالم و باکیفیت وجود دارد که به زندگی بدون بیماری یا ناتوانی مزمن اشاره دارد. این همان وجه کیفی طول عمر است- که همیشه هم با طول عمر مطابقت ندارد.
با یک حساب سرانگشتی بر اساس شاخص امید به زندگی سالم که سازمان جهانی بهداشت ارائه داده؛ یک آمریکایی که انتظار میرود ۷۹ سال زندگی کند، ممکن است در سن ۶۳ سالگی با اولین بیماری جدی عمرش مواجه شود. این یعنی او ۱۵ سال- یا در حدود بیست درصد از زندگیاش- با بیماری درگیر بوده است. معنای دیگر این موضوع هم این میتواند باشد که افزایش سن بزرگترین عامل خطر برای سرطان، بیماری قلبی و زوال عقل است.
یکی از دلایل این شکاف و فاصله موجود بین طول عمر و طول زندگی سالم این است که برای دهها سال تحقیقات زیستپزشکی و عملکرد بالینی بر درمان بیماریهای فردی متمرکز بودهاند- که با این که میتوانست سالهای زندگی افراد را افزایش دهد، اما لزوماً طول زندگی سالم آنها را افزایش نمیداد.
در طول ۱۰ سال گذشته، اما، پزشکی رویکرد متفاوتی را بر اساس «زیستشناسی سالمندی» پیش گرفته است. جی اولشانسکی کارشناس طول عمر در دانشگاه ایلینویز میگوید: «حالا دیگر موضوع این است که تمرکز پزشکی باید روی افزایش سالهای زندگی سالم باشد، نه فقط طول عمر. در این میان کند کردن روند پیری هم ابزاری مهم برای رسیدن به این هدف است. یک سری فرآیندهای مولکولی و سلولی در تمام بافتها و اندامهای ما در جریان است که هم طول عمر و هم طول زندگی سالم ما را تعیین میکنند. این «ستونها و دلایل پیری» مواردی مانند آسیبهای وارده به دی.ان.ای، سالمندی یا پیری سلولی، التهاب و واکنشهای استرسی را شامل میشوند».
تغییرات و تفاوتهای طبیعی در این فاکتورها بیشتر نتیجه تفاوتهای محیطی هستند. البته ژنها نیز نقش مهمی دارند و حدود ۲۵ درصد از تنوع و تفاوتی را که در نتایج این فاکتورها میبینیم، مربوط به ژنها هستند. (سیگاریهای قهاری که عمر طولانی داشتهاند، احتمالاً در لاتاری ژنتیکی برنده بهترین ژنها شدهاند)! نتیجه این که بعضی از افراد سریعتر از دیگران پیر میشوند و پیری بیولوژیکی استعداد ابتلا به بیماری و ناتوانی را در آنها افزایش میدهد.
اما سن بیولوژیکی را چگونه میتوان ارزیابی کرد؟! مورگان لوین زیستشناس میگوید که «نشانگرهای مولکولی در دی.ان.ای یکی از راههای ارزیابی سن بیولوژیکی هستند. آیا سلولهای شما الگوی سلولهای افراد ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ ساله را دارند؟ یا بیشتر و کمتر؟ این پرسش میتواند سن بیولوژیکی را مشخص کند»!
دانشمندان حیطه «بیولوژی سالمندی» البته هنوز قرص یا درمانی ارائه نکردهاند که بتواند عملکرد ستونها یا دلایل پیری را کند یا معکوس کند. با این حال یک سری احتمالات آنها را به شدت هیجانزده کرده است. به عنوان مثال، داروهای سنولیتیک با هدف گرفتن سلولهای پیری مانع از تقسیم آنها میشوند. این سلولها با بیماریهایی مانند آرتروز، سرطان و زوال عقل مرتبط هستند. محققان در یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ داروهای سنولیتیک را به موشها تزریق کردند و متوجه شدند که این دارو سلولهای پیر را در موشها حذف کرده و اختلالات متعددی را در آنها به تاخیر انداخته یا کاهش دادند. کارآزماییهای بالینی این دارو البته روی انسانها نیز در حال انجام است، اما محققان هنوز در اعلام نتایج این مطالعات محتاط هستند.
با این حال تا زمانی که پزشکان و داروها معضل پیری را درمان کنند، فعلا در حال حاضر مهمترین راه افزایش طول عمر، پیشگیری و پرهیز است. کارشناسان میگویند که چکآپ مرتب، حفظ سطح کلسترول و فشار خون و پیروی از دستورالعملهای ارائهشده در زمینههایی مانند درصد چربی بدن و تراکم استخوان میتوانند پیری را به تعویق انداخته و زندگی سالمتری را برای شما به ارمغان بیاورند.
این راهها البته اغلب مراحلی آشنا هستند: تغذیه معقول و سالم، خواب مناسب، ورزش و ارتباطات اجتماعی چهار عامل اصلی در زمینه کند کردن روند پیری هستند. یکی از پزشکان درگیر در مطالعات مربوط به «بیولوژی سالمندی» میگوید که «دلیل تأثیرگذاری این چهار عامل اصلی این است که بیولوژی پیری را تعدیل میکنند. به عنوان مثال، ورزش منظم به پیشگیری از بیماریهای قلبی- عروقی و دیابت نوع ۲ کمک میکند. این مراحل حداقل ده سال زندگی سالم اضافی میتواند به ما بدهد»!
متن کامل این مطلب را در اینجا بخوانید