شفقنا زندگی – اگر چه نسبت به ۳۰ سال گذشته حضور اجتماعی و مشارکت سیاسی، علمی و پژوهشی زنان را پر رنگ تر و همراه با موفقیت می داند، اما انتقادهایی هم دارد و معتقد است هنوز بر سر حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی و مدیریتی موانعی وجود دارد.
اشرف گرامی زادگان مشاور پارلمانی معاونت امور زنان و خانواده می گوید: هنوز از نیاز زنان در جامعه درک درستی وجود ندارد و برای آن هیچ برنامه ریزی نشده است، در چنین شرایطی زنان توجه داشته باشند که اگر بخواهند دائم از حمایت دیگران برخوردار باشند در آینده به مرور حذف می شوند؛ هیچ کسی بهتر از خود زنان با برنامه ریزی نمی تواند از خود و خانواده خود حمایت کند.
او معتقد است: حضرت زهرا(س) یکی از زنان نمونه از لحاظ تربیت، خانه داری، حضور در اجتماع و حق خواهی است؛ قطعا زنان متدین ما و زنانی که دوست دارند حضور اجتماعی سالم داشته باشند از ایشان الگو می گیرند.
متن گفت و گوی شفقنا زندگی با اشرف گرامی زادگان را می خوانید:
* در حال حاضر حضور زنان در عرصه های مختلف اجتماعی و تاثیرگذاری آنان در مسایل روز مناسب است؟ و زنان توانستند توانایی های خود را به طور کامل ظهور و بروز دهند یا در این مسیر با موانعی مواجه هستند؟
اگر بخواهیم نسبت به ۳۰ سال گذشته این مساله را بررسی کنیم، باید بگویم که حضور اجتماعی زنان افزایش پیدا کرده و افزایش این حضور در ابعاد و موضوعات مختلف بوده است؛ خوشبختانه زنان توانستند در مشارکت های سیاسی، علمی و پژوهشی یا حضورشان در دانشگاه تاثیر مثبتی بگذارند، قاعدتا هر چه در حوزه آموزشی و پرورشی بیشتر حضور داشته باشند، تاثیرشان در جامعه و حتی برای نسل آینده بهتر است، من ۳۵ سال است که فعالیت های اجتماعی انجام می دهم و روند کنونی را نسبت به ۲۰ سال پیش که باز در اجتماع حضور داشتم را قوی تر و بهتر می دانم چون احساس می کنم که امکانات آموزشی این فرصت را به زنان داده که بتوانند یک شناخت دقیقی از حقوق و تکالیفشان داشته باشند و حقوق شهروندی خود را بگیرند، هر چند ممکن است موانعی هم پیش رو داشته باشند ولی در این زمینه موفق بودند. البته در شرایط کنونی برای کسب مدیریت و حضورشان در جامعه در سطوح بالای مدیریتی حضورشان کمرنگ است و دلایل مختلفی می تواند داشته باشد.
* به چه دلیل زنان تا به امروز نتوانستند در سطوح بالای مدیریتی حضور چشمگیری داشته باشند و مسوولیتی بپذیرند، زنان توانایی مدیریت مجموعه ای را ندارند یا اشکال در جای دیگری است؟
یکی از دلایل این است که ابزار و امکانات و فرصت های مناسب به آنها داده نشده تا بتوانند مثلا در مقام معاون وزیر یا مدیریت کلان حضور داشته باشند؛ دلیل دیگر اینکه جامعه هنوز مخصوصا در رده بالا، زنان را برای حضور اجتماعی دعوت نکرده است.
* اما بسیاری از افراد دلایل دیگری می آورند و معتقدند زنان نسبت به مردان نمی توانند مدیران خوبی باشند و مجموعه کلان را مدیریت کنند به این دلیل که یکسری خصوصیات اخلاقی و رفتاری دارند که ممکن است هم به خودشان و هم به دیگران آسیب وارد کنند، با وجود این تفکر فکر می کنید که زنان می توانند در عرصه های مدیریتی حضور یابند و موفق شوند؟
تربیت و آموزش انسان را می تواند در قالب های مختلفی قرار دهد، اگر بخواهیم از یک زن در سطح متوسط یک مدیر بسازیم با چه امکاناتی باید این کار را انجام دهیم؟! اول باید زمینه و بستر مناسب را فراهم کنیم، سپس باید به او آموزش دهیم و در مرحله بعد باید جایگاهی برای آزمون قرار دهیم یعنی جایی بگذاریم که فرد خود را نشان دهد و تجربه کاری به دست بیاورد.
* چرا کشور ما در این زمینه به این صورت عمل نمی کند و ترجیح می دهد زنان را به عرصه های مدیریتی وارد نکند؟
من گمان می کنم که مردان بیم دارند به زنان سمت مدیریتی واگذار کنند یعنی احساس می کنند که ممکن است، آن زن توانایی و جدیت کافی را نداشه باشد در حالی که در بسیاری از امور شاهد هستیم که زنان قوی و صحیح عمل کردند و در محیط کار میان بخش احساسی و عقل خود تفکیک قائل شدند و در دو محیط توانستند به خوبی خود را نشان دهند؛ در محیط خانواده توانستند احساسات و نیاز روحی را به کار ببرند و در محیط کار توانستند جدیت به کار ببرند ولی مردان کمتر تن دادن به اینکه زن ها را مسوول سازمان یا نهادی کنند شاید به برخی از زنان برخوردند که احساس کردند ضعیف هستند ولی من فکر می کنم که باید این میدان را به خانم ها بدهند حتی اگر شده برای آنها مشاور بگذارند حتی برای اینکه آنها را بیشتر در اجتماع بیاورند چون ما با جمعیت ۸۰ میلیونی نیاز داریم در بخش مدیریتی از زنان استفاده کنیم.
* در این بین لازم نیست زنان آموزش ببینند؟
در حال حاضر در تمام دنیا حتی مدیران در جه یک باز نیاز به آموزش دارند البته مردان به طور سنتی مسوولیت کشور ما را بر عهده داشتند، چون از گذشته مردان در محیط کار و اکثر زنان خانه دار بودند و حال که زنان به اجتماع آمدند آن سابقه ای که مردان داشتند را زنان ندارند پس احتیاج به آموزش دارند البته این آموزش را به مردان هم توصیه می کنم چرا که مردان ضعیفی در مدیریت می بینید که احساس می کنید آنطور که باید به جایگاهی که در آن حضور دارد تخصص و تسلط ندارد، من این را به خاطر اینکه به جامعه زنان علاقه مندم و احساس می کنم اگر زن مسوولیت در اجتماع می گیرد باید خوب از پس آن بر بیاید تا بتواند نمونه و الگوی خوبی باشد همیشه معتقدم که آنان باید آموزش های مخصوصی برای این کار ببیند تا بهتر عمل کنند و اگر ضعفی دارند با آموزش برطرف شود؛ ما در هر رده مدیریتی که باشیم نیاز به آموزش داریم و این در همه جای دنیا رسم است اما ما در کشورمان کمتر به کار می بریم.
* زنان بی سرپرست و بد سرپرست در جامعه به خصوص در زمینه اشتغال با مشکلاتی مواجه هستند، لازم نیست برای آنان از لحاظ قوانینی استثنائاتی قائل بود تا بتوانند در ادارات و سازمان ها و ارگان ها مشغول به کار شوند؟
زنان سرپرست خانوار در ایران زنانی هستند که نیازشان در موضوعات گوناگون زیاد است و چون امکان ایجاد اشتغال برایشان نبوده یا فقرشان زیاد بوده، دچار مشکل هستند، در تعریفی که به طور کلی از زن سرپرست خانوار داریم می گوییم که این زن خانواده را اداره می کند و اکنون حدود ۲ و نیم میلیون زن سرپرست خانوار داریم، برخی از این زنان به علت فوت شوهر، برخی به دلیل زندانی یا ترک شوهر و برخی به دلیل طلاق و تجرد سرپرست خانواده شدند،
ما چون نگاه سیستمی به این زنان نداشتیم، هر سال تعداد این زنان افزایش پیدا می کند مثلا نیازهای آنها را برآورده نکردیم، مهم ترین مشکلی که در حوزه زنان سرپرست خانوار دیدم نداشتن شغل است، زن سرپرست خانوار زنی است که اگر برای او شغل ایجاد کنیم، کمتر نیازمند می شود ولی چون این زنان اشتغال هم ندارند فقر و بی خانمانی آنها باعث شده که ما مشکلات دیگری را به تبع آن داشته باشیم؛ من احساس می کنم که از نیاز زنان درک درستی در جامعه وجود ندارد و هیچ برنامه ریزی نشده که بر خود کفا کردن آنها با ایجاد مشاغل متناسب بتوانیم زن سرپرست خانوار را به نقطه توانمندی برسانیم، روند کنونی نشان می دهد که ما به اندازه کافی برای حل مشکلات این زنان اقدام نکردیم به همین دلیل مهاجرت روستاییان به شهرها بدون توجه به آبادانی منطقه خود رخ داده است، در مجموع به نظرم بهترین کاری که می شود برای این زنان کرد و از افزایش آنها جلوگیری کنیم، این است که تدبیری درست در رابطه با اشتغال فراهم کنیم، اشتغال باعث می شود که زن خودکفا باشد و روی پای خودش بایستد و احتیاجی به مراکز حمایتی مانند بهزیستی و کمیته امداد نداشته باشد از ابتدا هم ما معتقد بودیم که توانمند سازی زنان در سایه ایجاد اشتغال و کار است ما این شغل را حتما شغل اجتماعی نمی گوییم می تواند خود اشتغالی هم باشد، بستگی به تناسب و توانایی هر زنی دارد، به همین دلیل احساس می کنم که بهترین کاری که برای زنان سرپرست خانوار می توانیم انجام دهیم این است که برای آنها شغل ایجاد کنیم.
* برای زنان معتاد که هر روز دارد تعدادشان افزایش پیدا می کند باید چه برنامه ای در نظر گرفت؟
برای زنان معتاد تا ترک صورت نگیرد نمی توان کاری کرد چون زنی که ترک نکرده دوباره به همان چرخه برمی گردد ما باید به گونه ای عمل کنیم که آنها را ابتدا در اقدامات که برای خود ترک کردنشان هست قرار دهیم و سپس بلافاصله و در همان زمان برای آنها شغل ایجاد کنیم که بتوانیم از آن سرگشتی نجاتشان دهیم.
* چندی پیش مجلس شورای اسلامی به منظور رسیدگی بیشتر مادران شاغل به فرزند و خانواده خود، ساعت کاری مادران شاغل را کاهش دادند، به منظور حمایت از زنان دیگر چه قوانین این چنین حمایتی می تواند اتخاذ کرد؟
آنچه در مورد ساعت کاری تصویب شد بر سه محور بود، این قانون بیشتر شامل حال خانواده ای که دارای معلولیت بودند مثلا همسر بیمار و ناتوان بود، زن سرپرست خانوار بود، می شد و به قصد این بود که زنان از این ساعات استفاده کنند و به افراد تحت تکلف خود بپردازند،ولی در حال حاضر حتی پیشنهاد ۲۰ سال کار برای زنان در مجمع تشخیص مصلحت نظام رد شد و به نظر من هم درست نیست و زنان باید در اجتماع حضور داشته باشند، منتها وقتی زنی برنامه ریزی می کند و برنامه خانه با اجتماع را به صورتی وفق می دهد که بتواند در هر دو صورت کارش را انجام دهد، این برای زنان بهتر است، اگر زنان بخواهند دائم از حمایت برخوردار باشند در آینده به مرور حذف می شوند؛ هیچ کسی بهتر از خود زنان با برنامه ریزی نمی تواند از خود و خانواده خود حمایت کند.
* یکی از بحث هایی که چندی پیش بسیار در مورد آن اظهار نظر شد و تقریبا در کشور دو گروه با عقاید متفاوت در مورد این مساله نکاتی را بیان می کردند، عدالت جنسیتی از نظر شما به چه معنایی است و آیا در ایران این عدالت جنسیتی برقرار است؟
عدالت جنسیتی نکته ای اسلامی است و برای جامعه ما بومی شده است، ما به عدالت معتقدیم مساله جنسیتی زن و مرد را از هم متفاوت می دانیم ولی برداشتی که دیگران از این مساله کردند این را به برابری جنسیتی تسری دادند در حالی که هدف معاونت از عدالت جنسیتی همان عدالت در چارچوب اسلام بوده و به همین دلیل هنوز تحقق پیدا نکرده، ما باید به آن نقطه برسیم به همین دلیل اصرار داشتیم که واژه عدالت جنسیتی در قانون بیاید که در قانون برنامه ششم توسعه هم بر مبنای اسلامی ذکر و تاکید شده است، ما باید به نقطه ای برسیم که در حضورهای اجتماعی تفاوتی بین زن و مرد قرار ندهند و هر کسی را براساس شرایط و پرنده اش مورد ارزیابی قرار دهند، مثلا در استخدام اول مرد و سپس زن را استخدام نکنند چرا که ممکن است نیاز آن زن به کار بیشتر از یک مرد باشد.
* معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در زمینه حمایت از زنان از زمان آغاز فعالیت خود تا به امروز تا چه حد توانسته موفق باشد و به نظرتان چه اقدامات حائز اهمیتی انجام داده است؟
در مجموع می توانم به نکاتی توجه کنم، کاهش ساعت کاری زنان شاغل که پیشنهاد آن انجام شد، در حال حاضر پیشنهاد بسته سرپرست خانوار در معاونت در دستور کار است، در حمایت از زنان زندانی که مرتکب جرم غیر از عمد شدند، کمپین راه انداختیم و خودمان با سازمان زندان ها تفاهم نامه امضا کردیم تا با پرداخت دیه، آنها را به خانواده هایشان برسانیم. سند امنیت زنان که اکنون در سازمان مدیریت تمام شده و باید نهایی شود یا لایحه خشونت که تمام شد و در حمایت از زنان خشونت دیده نوشته شده است و اکنون در دست دکتر مولاوردی است که به دولت برساند؛ در زمینه زنان خشونت دیده قانون خاصی نداشتیم غیر از همان بخش هایی که در قانون مجازات اسلامی بوده است. این موارد از جمله اقداماتی است که در معاونت زنان و خانواده انجام شده است همچنین در ستاد امور زنان و خانواده نیز اقداماتی صورت گرفته است.
* حضرت زهرا(س) به عنوان الگویی بی نظیر برای زنان در همه عرصه و دوران بوده و هست، ویژگی های ایشان تا به امروز چه تاثیری بر نقش زنان در ایران داشته یا می تواند داشته باشد؟
حضرت زهرا یک اسوه و زنی است که در زمان خود توانسته در زمینه های مختلف تاثیر بسیار زیادی بگذارد، از لحاظ علم و دانش پاسخگوی جامعه خود بوده و از لحاظ خانوادگی زن تمام عیار بوده است، با حضرت علی(ع) زندگی کرده و فرزندانش را خوب تربیت کرده است از سوی دیگر حق خواه بوده است، ایشان در خطبه فدک به دنبال حق و حقوق بوده و حتی در رابطه با ارث جلوی سران می ایستد و در مورد فدک صحبت می کند؛ بدون شک حضرت زهرا یک اسوه تمام عیار برای ماست منتها ما باید تمام تلاش خود را کنیم که وجه های نهفته در ایشان را آشکار کنیم و من مطمئن هستم که وجوه ایشان با امروز تطبیق می کند.
امروز ما زنان وقتی صحبت از حق می کنیم یکی از نگاه هایمان این است که حضرت زهرا در آن سال ها در خطبه فدک چه صحبتی از حق و حقوق کرده است؛ معتقدم که حضرت زهرا(س) یکی از زنان نمونه از لحاظ تربیت و خانه و حضور اجتماعی و حق خواهی است؛ قطعا زنان متدین ما و زنانی که دوست دارند حضور اجتماعی سالم داشته باشند از ایشان الگو می گیرند.